عناوین مهم
بیماری ام اس (MS) چه نوع بیماری‌ای است؟
مولتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis)، ام اس یا به اختصار MS یک بیماری سیستم عصبی مرکزی است که علائم خاصی را در سراسر بدن ایجاد می‌کند. کلمه اسکلروز به معنای سخت شدن پاتولوژیک بافت است. ضایعات ناشی از ام اس و در نتیجه اختلال در تکانه‌های عصبی در سراسر بدن، بیشتر علائم مرتبط با مولتیپل اسکلروزیس را ایجاد می‌کنند.
در بیماری MS به علت تحت تاثیر قرارگرفتن سیستم عصبی مرکزی عملکرد مغز و نخاع دست‌خوش تغییر می‌شود. علائم این بیماری زمانی بروز می‌کند که سیستم ایمنی بدن به اشتباه رشته‌های عصبی و غلاف میلین (ماده‌ای تشکیل شده از چربی که رشته‌های عصبی سالم را احاطه کرده است) را مورد هدف قرار می‌دهد.
انواع بیماری ام‌اس و درمان آن‌ها
برای درک بهتر درمان ام اس ابتدا باید چهار نوع مولتیپل اسکلروزیس شناخته شده را بشناسید:
- سندرم جداشده بالینی (CIS): این دوره با اولین علائم بیماری ام اس همراه بوده و ممکن است فرد به MS مبتلا نشود.
- ام اس عودکننده-فروکش کننده (RRMS): این نوع شایع‌ترین شکل مولتیپل اسکلروزیس است. بیماری در فرد مبتلا برای مدتی فروکش کرده و سپس با علائم جدید یا بدتر عود می‌کند.
- ام اس پیشرونده اولیه (PPMS): در این نوع از بیماری افراد دارای علائم هستند که به تدریج و بدون هیچ دوره عود یا بهبودی پیشرفت می‌کند.
- MS پیشرونده ثانویه (SPMS): افراد مبتلا به RRMS با پیشرفت بیماری به این نوع مولتیپل اسکلروزیس مبتلا می‌شوند که در نهایت بدتر شدن علائم منجر به آسیب شدید عصبی خواهد شد.
علائم ام اس
MS نوعی بیماری با علائم غیرقابل پیش‌بینی است که شدت آن می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد. در حالی که بعضی افراد دچار خستگی و بی‌حسی هستند، در موارد شدید علائم اولیه ام اس می‌تواند باعث فلج شدن، کاهش بینایی و کاهش عملکرد مغز شود.
1.مشکلات بینایی از علائم اولیه ام اس
اختلال بینایی یکی از شایع‌ترین علائم MS است. التهاب روی عصب بینایی تاثیر گذاشته و بینایی مرکزی را مختل می‌کند. این می‌تواند باعث تاری دید، دوبینی یا از بین رفتن بینایی شود.
ممکن است فورا متوجه مشکلات بینایی نشوید، چون تخریب دید شفاف می‌تواند به کندی صورت بگیرد. گاهی اوقات، کاهش بینایی با احساس درد هنگام نگاه کردن به سمت بالا یا طرفین همراه است. روش‌های مختلفی برای مقابله با تغییرات بینایی مربوط به ام اس وجود دارد.
2. سوزن سوزن شدن و بی‌حسی
MS یا بیماری مالتیپل اسکلروزیس بر اعصاب مغز و نخاع (مرکز پیام بدن) تاثیر می‌گذارد. این بدان معنی است که می‌تواند سیگنال‌های متناقض را به سراسر بدن ارسال کند. بعضی اوقات، هیچ سیگنالی ارسال نمی‌شود که این امر باعث بی‌حسی می‌شود.
احساس سوزن سوزن شدن و بی‌حسی یکی از شایع‌ترین علائم هشداردهنده ام اس است. معمولا در افراد مبتلا به بیماری مالتیپل اسکلروزیس بی‌حسی در صورت، بازوها، پاها و انگشت‌ها رخ می‌دهد.
3. درد و اسپاسم از علائم ام اس
درد مزمن و اسپاسم عضلانی غیر ارادی نیز در ام اس وجود دارد. طبق بررسی‌های انجمن ملی ام اس، مطالعه‌ای نشان داده است كه نیمی از افراد مبتلا به ام اس از درد مزمن رنج می‌برند.
سفتی عضلانی یا اسپاسم هم شایع است. ممکن است سفتی عضلات و همچنین حرکات غیرقابل کنترل و دردناک اندام‌ها را تجربه کنید. بیشتر اوقات پاها تحت تاثیر قرار می‌گیرند، اما احتمال وقوع کمردرد هم وجود دارد.
4.خستگی و ضعف به عنوان علامت ام اس
خستگی و ضعف در مراحل اولیه بیماری ام اس تقریبا در 80 درصد بیماران دیده می‌شود. این خستگی مزمن بر اثر تخریب اعصاب موجود در ستون فقرات ایجاد می‌شود. معمولا خستگی به طور ناگهانی ظاهر می‌شود و برای چند هفته باقی می‌ماند. ضعف در ابتدا بیشتر پاها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
5.مشکلات تعادل و سرگیجه
سرگیجه و اختلال در حفظ هماهنگی و تعادل می‌تواند تحرک فرد مبتلا به ام اس را کاهش دهد. افراد مبتلا به ام اس غالبا احساس سبكی سر و سرگیجه دارند، گویی محیط اطراف‌شان در حال چرخش است. این علامت اغلب هنگام ایستادن بروز می‌کند.
6.اختلال عملکرد مثانه و روده
مثانه ناكارآمد علامت دیگری است كه تقریبا 80 درصدمبتلایان به ام اس را درگیر می‌كند. این علامت می‌تواند شامل تکرر ادرار، افزایش شدید ادرار یا ناتوانی در نگه داشتن ادرار باشد. غالبا علائم مرتبط با ادرار قابل کنترل هستند. گاهی اوقات، افراد مبتلا به ام اس دچار یبوست و اسهال می‌شوند یا کنترل روده خود را از دست می‌دهند.
7. اختلال عملکرد جنسی
بیماری ام اس می‌تواند در برانگیختگی جنسی افراد مبتلا ایجاد مشکل کند، چون از سیستم عصبی مرکزی شروع می‌شود.
8. مشکلات شناختی
در حدود نیمی از مبتلایان به بیماری ام اس در عملکرد شناختی خود دچار نوعی مشکل می‌شوند که شامل موارد زیر است:
- مشکلات حافظه
- کاهش محدوده توجه
- مشکل در تمرکز کردن
- افسردگی و سایر مشکلات سلامت عاطفی نیز رایج است.
9. تغییر در سلامت عاطفی
افسردگی عمده در بین مبتلایان به ام اس شایع است. استرس ام اس همچنین می‌تواند باعث تحریک‌پذیری، نوسانات خلقی و وضعیتی به نام بی‌ثباتی عاطفی شود که شامل دوره‌هایی از گریه و خنده غیرقابل کنترل است.
علائم ام اس در زنان چیست؟
برخی از علائم ام‌اس در زنان شامل موارد زیر است:
- خستگی شدید
- مشکلات و اختلالات بینایی
- بی حس شدن پوست و اندام‌ها
- گرفتگی ماهیچه‌ها
- مشکلات در حرکت
- درد
- افسردگی و اضطراب
تشخیص بیماری ام اس (MS)
در حال حاضر آزمایش اختصاصی برای تشخیص مالتیپل اسکلروزیس (MS) وجود ندارد. تشخیص این بیماری معمولاً از طریق رد کردن سایر بیماری‌های دارای علائم مشابه ام اس صورت می‌گیرد. به این رویه «تشخیص افتراقی» گفته می‌شود. پزشک معالج این فرایند را با بررسی سابقه پزشکی، معاینه کامل بیمار و انجام بررسی‌های زیر آغاز می‌کند:
- تست‌های خونی برای رد احتمال وجود سایر بیماری‌های دارای علائم مشابه ام اس (MS) انجام می‌شود. در حال حاضر تست‌هایی برای بررسی نشانگرهای زیستی خاص (بیومارکر) مرتبط با ام اس در دست مطالعه است که شاید بتواند در آینده‌ای نزدیک به روند تشخیص بیماری ام اس کمک کند.
- آزمایش مایع نخاعی (پونکسیون کمری) روشی است که در آن مقداری از مایع مغزی-نخاعی به عنوان نمونه از کانال نخاعی برای آنالیزهای آزمایشگاهی گرفته می‌شود تا موارد غیر طبیعی در آنتی‌بادی‌های بدن را که مرتبط با مالتیپل اسکلروزیس است، نشان دهد. این تکنیک همچنین به رد کردن سایر گزینه‌ها مانند عفونت‌ها و اختلالات دارای علائم مشابه ام اس کمک می‌کند.
- تکنیک MRI می‌تواند نواحی آسیب‌دیده در مغز و نخاع را آشکار کند. برای این کار باید ماده حاجب به صورت وریدی به فرد بیمار تزریق شود. این ماده از طریق آشکارسازی ضایعات ایجادشده نشان می‌دهد که بیماری فرد در مرحله فعال است یا خیر.
- تست پتانسیل برانگیخته که سیگنال‌های الکتریکی تولید شده توسط سیستم عصبی در پاسخ به محرک را ثبت می‌کند. در این تست از محرک‌های دیداری یا الکتریکی استفاده می‌شود. فرد مشکوک به ام‌اس در این تست‌ها یا یک الگوی دیداری متحرک را تماشا می‌کند و یا تکانه‌های الکتریکی به اعصاب پاها یا بازوهای او ارسال می‌شود. الکترودهای متصل شده سرعت انتقال اطلاعات در مسیرهای عصبی را ارزیابی و محاسبه می‌کنند.
- رویه تشخیص در بیشتر مبتلایان به ام اس عودکننده-فروکش‌کننده نسبتاً بدون پیچیدگی بوده و بر اساس الگوی علائم همسو با بیماری است که به کمک تکنیک‌های تصویربرداری از مغز مانند MRI تأیید می‌شود. تشخیص مالتیپل اسکلروزیس (MS) در بیماران دارای علائم غیر عادی یا شکل پیشرفته بیماری می‌تواند دشوارتر باشد. در این موارد انجام بررسی‌های بیشتر مانند آنالیز مایع نخاعی، تست پتانسیل برانگیخته و تکنیک‌های تصویربرداری می‌تواند کمک‌کننده باشد.
