تومور مغزی گلیوما چیست و چگونه درمان می شود؟

تومور مغزی گلیوما نوعی از تومور مغزی است که هم در مغز و هم در نخاع ممکن است ایجاد شود. دلیل نام گذاری این تومورها منشاء آنهاست. تمامی انواع تومورهای گلیوما از سلول های گلیایی که احاطه کننده و حمایت کننده نورون های عصبی هستند، ایجاد می شوند. به طور معمول دسته بندی تومورهای گلیوما بر اساس گرید و نیز نوع سلولی است که آنها را ایجاد نموده است. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، تومورهای مغزی گلیوما رایج ترین نوع تومورهای مغزی اولیه بوده و در صورت تشخیص و درمان درست و به موقع، می توان به راحتی بر این تومورهای مغزی غلبه نمود.

تومور مغزی گلیوما رایج ترین نوع تومورهای مغزی اولیه است. تومورهای مغزی اولیه مواردی هستند که منشاء آغازین آنها خود بافت مغزی است. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران در ساختمان پزشکان آریا، حدود 33 درصد تمامی تومورهای مغزی تومور مغزی گلیوما هستند. تومور گلیوما شامل هر نوع توموری است که سلول منشاء آن از دسته سلول های گلیایی باشد. سلول های گلیایی نقش داربست، حفاظت، حمایت و تغذیه از نورون های عصبی را در مغز و طناب نخاعی بر عهده دارند.

تومورهای گلیوما را تومورهای مغزی درون محوری می نامند. زیرا تمامی تومورهای گلیوما داخل بافت مغزی رشد کرده و اغلب با بافت مغزی بهنجار و سالم ترکیب می شوند. تومورهای مغزی گلیوما در هر سنی ممکن است ایجاد شوند، اما اغلب در بزرگسالان مشاهده شده اند. همچنین، احتمال بروز تومورهای گلیوما در مردان اندکی بیش از زنان و در سفید پوستان بیش از سیاه پوستان است.

به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و  هیپوفیز ایران، تومورهای مغزی گلیوما بر اساس منشاء و محل تولید آنها دسته بندی شده و عبارتند از:

• آستروسیتوما

منشاء این دسته از تومورهای گلیوما سلول های ستاره ای یا آستروسیت ها هستند. این تومورها رایج ترین نوع تومورهای مغزی بوده و حدود نیمی از تومورهای مغزی را شامل می شوند. به طور معمول در مغز و گاه نیز در مخچه ایجاد می شوند. خطرناک ترین نوع آنها گلیوبلاستومای مولتی فرم است که بدخیم ترین نوع تومور مغزی محسوب می شود.

• گلیومای ساقه مغزی

این دسته از تومورهای گلیوما بسیار نادر بوده و به آنها DIPGs نیز می گویند. این تومورها به دلیل محل قرار گیری معمولاً قابل جراحی نیستند. گلیومای ساقه مغز معمولاً در کودکان سنین مدرسه مشاهده شده و بیشترین دلیل مرگ کودکان به واسطه تومور مغزی است.

• اپاندیدوما

این تومورهای گلیوما از سلول های اپاندیم دیواره بطن های مغزی یا طناب نخاعی تشکیل می شوند. تومورهای اپاندیدوما بسیار نادر بوده و تنها 2 تا 3 درصد تومورهای مغزی را شامل می شوند. این تومورها 8 تا 10 درصد تومورهای مغزی کودکان زیر 10 سال را تشکیل می دهند. این تومورها معمولاً نزدیک مخچه ایجاد شده و منجر به هیدروسفالی می شوند. احتمال متاستاز در این تومورها به کل مغز بسیار بالاست.

• گلیومای ترکیبی

تومور مغزی گلیومای ترکیبی معمولاً از 2 یا تعداد بیشتری از انواع سلول های گلیایی تشکیل شده و اغلب با نام الیگو-آستروسیتوما شناخته می شود. این تومورها اغلب در مغز ایجاد شده و در مردان بزرگسال بیشتر شایع می باشند.

• الیگودندروگلیوما

تومورهای گلیومای الیگودندروگلیوما از سلول های الیگودندروسیت تشکیل شده اند. این تومورها که معمولاً در مغز تشکیل می شوند حدود 2 تا 4 درصد تومورهای مغزی اولیه را ایجاد می کنند. الیگودندروگلیوما بیشتر در جوانان و میانسالان مرد مشاهده می شود. نشانه رایج این تومورها تشنج است که بین 50 تا 80 درصد بیماران آن را دارند. این دسته به عنوان خوش خیم ترین نوع تومورهای مغزی گلیوما و یا گلیومای خوش خیم شناخته می شود.

• گلیومای مسیر بینایی

این تومورهای گلیوما خوش خیم و گرید پایین در چلیپای بینایی و یا عصب بینایی ایجاد می شوند. گلیومای مسیر بینایی در افرادی که دارای بیماری نوروفیبروماتوز نوع 2 هستند مشاهده می شود. گلیومای بینایی می تواند منجر به مشکلات بینایی و هورمونی شود. در صورتی که گلیومای بینایی منجر به مشکلات هورمونی شود به آن گلیومای هیپوتالامیک گفته می شود.

علایم تومورهای گلیوما به واسطه وارد آوردن فشار این تومورها به مغز و یا طناب نخاعی ایجاد می شوند. به گفته دکتر محمد صمدیان بهترین جراح مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، با وجودی که تومورهای گلیوما دسته وسیعی از تومورهای مغزی هستند، اما علایم مشترک در انواع مختلف تومور گلیوما عبارتند از:

افزون بر موارد فوق، علایم هر تومور گلیوما بسته به محل، نوع، اندازه، وسعت دامنه تحت تاثیر و بافت مغزی مجاور آن ممکن است متفاوت از سایر تومورهای گلیوما باشد. همچنین، علایم و عوارض تومورهای گلیوبلاستوما به تدریج و به کندی آشکار شده و ممکن است در ابتدا بسیار ناچیز و غیر قابل توجه باشند. نکته جالب توجه اینکه برخی از تومورهای گلیومای خوش خیم، به دلیل اندازه کوچک و سرعت رشد اندک ممکن است هیچ گاه علایمی تولید نکنند و تنها به واسطه تصویر برداری مغزی طی معاینات پزشکی مربوط به مسایل دیگر، شناسایی شوند.

انتخاب شیوه درمان تومور مغزی گلیوما بستگی به چندین عامل دارد. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، موارد مشخص کننده شیوه درمانی تومورهای مغزی گلیوما عبارتند از:

با توجه به موارد فوق چیزی به نام بهترین روش درمان تومور گلیوما وجود نداشته و لازم است بر اساس بررسی موارد فوق جراح برتر مغز و اعصاب اقدام به تصمیم گیری برای انتخاب شیوه درمانی نماید. بر این اساس در صورتی که تومور بدون علامت، خوش خیم، و در ناحیه غیر حساسی باشد ممکن است تنها پایش و بررسی های مشاهده ای ادواری با تصویربرداری CT اسکن و MRI کافی باشد. در صورت نیاز به مداخله درمانی، گزینه های درمان شامل جراحی تومور مغزی گلیوما، پرتو درمانی (رادیوتراپی)، و شیمی درمانی هستند که معمولاً به صورت ترکیبی صورت می گیرند.

جراحی تومور مغزی گلیوما رایج ترین درمان اولیه و آغازین برای درمان اکثر تومورهای مغزی گلیوما است که معمولاً به شیوه کرانیوتومی انجام می شود. البته، به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، با توجه به پیشرفت های نوین جراحی مغز و اعصاب، با استفاده از روش های نوین جراحی های مغزی میکروسکوپی و نیز نورو آندوسکوپی، می توان اکثر جراحی های مغز را با روش بسته انجام داد.

در شیوه جراحی های میکروسکوپی و نورو آندوسکوپی با ایجاد سوراخی کوچک به قطر 5 میلی متر، تجهیزات ظریف جراحی همراه با دوربین های میکروسکوپی به درون مغز فرستاده می شوند و نیاز به برشی های وسیع جمجمه نیست. همچنین در صورتی که تومور مغزی در قاعده جمجمه باشد، این سوراخ ها در پشت حلق یا درون حفره بینی ایجاد می شوند که هیچگونه اثری از محل زخم قابل مشاهده نمی باشد.

هنگام جراحی مغزی برای تومورهای گلیوما، با برداشتن تومور به دلیل کاهش فشار بر مغز، بسیاری از علایم و عوارض تومور بعد از عمل از بین می روند. همچنین، جراحان حین جراحی مغز نمونه هایی از تومور گلیوما را برای بررسی پاتولوژی گرفته و به آزمایشگاه می فرستند تا به طور دقیق نوع تومور و شیوه ادامه درمان مشخص گردد.

طبق بررسی های صورت گرفته در بیمارانی که به انواع مختلفی از تومور مغزی گلیوما مبتلا شده اند، طول عمر بیماران در هر نوع خاصی از تومورهای گلیوما متفاوت است. به گفته دکتر محمد صمدیان، استاد برتر جراحی مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، این آمارها به صورت میانگین از تعداد زیادی از بیماران می باشد. به این معنا که الزاماً این اعداد در مورد یک فرد خاص صدق نکرده و احتمال طول عمر بیشتر وجود دارد. در جدول زیر احتمال زندگی در 5 سال بعد از تشخیص انواع تومور مغزی گلیوما بر اساس گروه های سنی مختلف ارائه شده اند.