سکته مغزی ایسکمیک چیست؟ علائم، تشخیص و درمان سکته مغزی ایسکمیک

سکته مغزی ایسکمیک یک وضعیت اورژانسی مغزی است که طی آن یک لخته منجر به انفارکتوس مغزی در سر می شود. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع سکته مغزی ایسکمیک، احتمال بالای فلج، معلولیت و حتی مرگ بیمار وجود دارد. پس از درمان، با توانبخشی بخش عمده ای از مشکلات ایجاد شده توسط ایسکمی مغزی بر طرف خواهد شد.

سکته مغزی عبارت از هر وضعیتی است که در آن فرآیند رسیدن جریان خون به بخش یا بخش هایی از مغز مختل می شود. در این وضعیت بافت های مغزی در آن بخش از دریافت اکسیژن و مواد غذایی محروم می مانند. سلول های مغزی در شرایطی که بدون اکسیژن و مواد غذایی در کمتر از چند دقیقه می میرند.

سکته مغزی یک اورژانس طبی جدی جراحی مغز و اعصاب و نیازمند درمان سریع است. هر چه واکنش و درمان سکته مغزی سریعتر باشد، میزان آسیب و عوارض بعدی آن کمتر است. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب کلینیک جامع  قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، ایسکمی مغزی یا سکته مغزی ایسکمیک نوعی از سکته مغزی است که در آن یک لخته خونی مسیر جریان خون را کند یا مسدود می کند. وقتی رگ یا مویرگی در مغز مسدود می شود، سطح اکسیژن مواد غذای در نقاطی که متکی به آن رگ یا مویرگ هستند به سرعت کاهش می یابد.

به دلایل ساختار پیچیده و فشرده مغزی و نیز آناتومی سلولی، نورون های مغزی امکان و محلی برای ذخیره اکسیژن و مواد غذایی نداشته و در صورت محرومیت از اکسیژن بواسطه ایسکمی مغزی در کمتر از چند دقیقه مرده و آسیب های جدی به بافت و ساختار مغزی وارد می آید که به آن  انفارکتوس مغزی ناشی از سکته ایسکمیک می گویند.

سکته مغزی ایسکمیک گذار یا سکته خفیف مغزی وضعیتی است که در آن بخشی از مغز به شکل موقت دچار نقصان در جریان گردش خون طبیعی خود می شود. از نظر فنی سکته مغزی ایسکمیک گذرا (TIA) تفاوتی با سکته مغزی ایسمکیک ندارد به جز آن که محدودتر بوده و علایم آن ظرف 24 ساعت برطرف می شوند.

به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، سکته خفیف مغزی (سکته مغزی ایسکمیک گذرا)، به خودی خود معلولیت و ناتوانی ماندگاری ایجاد نمی کند. به دلیل آن که علایم سکته مغزی ایسکمیک گذرا و سکته مغزی ایسکمیک مشابه هم هستند، لازم است در صورت تجربه سکته خفیف مغزی (TIA) سریعاً برای درمان به نزد جراحان برتر مغز و اعصاب مراجعه نمایید.

دانستن علایم و عوارض سکته های مغزی ایسکمیک گذرا به شما برای اقدام سریع کمک خواهند کرد. متاسفانه حدود یک سوم افرادی که سکته خفیف مغزی را تجربه می کنند، ظرف مدت کوتاهی دچار سکته مغزی ایسکمیک خواهند شد.

همانطور که بیان شد سکته مغزی به طور کلی به کاهش یا توقف جریان خون در بخش یا بخش هایی از مغز اطلاق می شود. به گفته دکتر محمد صمدیان سکته های مغزی در حالتی بسیار کلی به دو دسته اصلی سکته مغزی ایسکمیک و سکته مغزی هموراژیک تقسیم می شوند.

سکته مغزی ایسکمیک زمانی رخ می دهد که مسیر رگ های خونی به طور نسبی یا کامل مسدود شود. در برخی موارد این مسدود شدن بواسطه لخته خونی است که درون مغز شکل گرفته است. گاهی اوقات نیز مسدود شدن رگ های خونی مغزی به واسطه آمبولی است. منظور از آمبولی این است که لخته خونه در جایی دیگری از بدن شکل گرفته و توسط جریان خون به مغز رسیده باشد. حدود 80% از سکته های مغزی از نوعی ایسکمی مغزی هستند.

اما سکته مغزی هموراژیک به طور کلی مقوله دیگری محسوب می شود. به گفته دکتر محمد صمدیان برترین جراح مغز و اعصاب تهران در ساختمان پزشکان آریا، سکته مغزی هموراژیک زمانی رخ می دهد که رگ یا مویرگی در مغز به هر دلیلی دچار پارگی و یا خونریزی شود. این خونریزی منجر به تداخل در عملکرد درست سیستم گردش خون مغزی می شود. در عین حال این خونریزی به دلیل افزایش دادن فشار درون جمجمه منجر به آسیب های گسترده به سایر بافت های مغزی و عوارضی خطرناک می گردد. حدود 20% از سکته های مغزی به دلیل خونریزی مغزی بوده و جزو سکته های مغزی هموراژیک دسته بندی می شوند.

انواع سکته های مغزی هموراژیک

• سکته مغزی هموراژیک ناشی از خونریزی داخل مغز

در این نوع از سکته مغزی هموراژیک، خونریزی به دلیل پارگی در یکی از رگ ها یا مویرگ های درون مغز اتفاق می افتد.

• سکته مغزی هموراژیک ناشی از خونریزی تحت عنکبوتیه

در این نوع سکته مغزی هموراژیک، خونریزی ناشی از پارگی رگ یا مویرگ منجر به تجمع خون در سطح مغز و مابین مغز و بافت های محافظ اطراف آن می گردد.

علایم اختصاصی سکته مغزی ایسکمیک وابسته محل و وسعت ایجاد آن بوده و ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند. به گفته دکتر محمد صمدیان علایم پایه و مشترک سکته های مغزی ایسکمیک عبارتند از:

در صورت مشاهده و شروع علایم فوق الذکر، لازم است هر چه سریعتر فرد را برای تشخیص و مداوا به جراح مغز و اعصاب برسانیم. هر چه سرعت عمل ما بیشتر باشد و فاصله بین سکته مغز و شروع درمان کمتر شود، احتمال سلامت و عدم آسیب مغزی بالاتر می رود. طبق گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، در روش FAST بهترین راه برای ارزیابی احتمال بروز سکته مغزی است:

• صورت (Face):

آیا یک طرف صورت پایین افتاده یا به سختی می توان آن را حرکت داد؟

• دستان (Arms):

آیا فرد می تواند به راحتی دستانش را بالا بیاورد؟ آیا یک دست به سمت پایین آویزان است؟ آیا مشکل در بالا آوردن هر دو دست است؟

• صحبت (Speech):

آیا صحبت فرد بریده بریده یا عجیب و غریب شده است؟

• تاخیر زمانی (Time):

آیا فرد هنگام پاسخ دادن به شما مکث های طولانی غیر عادی و متفاوت از گذشته می کند؟

اگر فردی همه این علایم را داشته باشد احتمال بسیار زیادی برای سکته مغزی بوده و باید به سرعت وی را به اورژانس و جراح مغز و اعصاب برسانید تا سریعاً مداوای وی آغاز شود.

در صورتی که موارد خطرساز بروز سکته ایسکمیک مغز را بدانید می توانید به میزان زیادی از بروز آن در خود و اطرافیانتان پیشگیری نمایید. به گفته دکتر صمدیان استاد جراحی مغز و اعصاب در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، پیشگیری از بروز سکته ایسمکیک مغز مشتمل بر دو دسته اقدامات تغییر سبک زندگی و مصرف داروهای پیشگیری کننده از ایسکمی مغزی است.

رئوس اصلاح سبک زندگی برای کاهش سکته ایسکمیک مغزی عبارتند از:

داروهایی که برای پیشگیری از سکته مغزی به کار می آیند تنها باید توسط جراح مغز و اعصاب تجویز شوند. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی، مصرف خودسرانه داروهای ضد سکته مغزی ممکن است حتی منجر به بروز سکته مغزی در افراد شوند. این داروها عبارتند از:

• داروهای ضد پلاکت

داروهای معروف در این دسته شامل آسپیرین، آگرنوکس، و کلوپیدوگرل (پلاویکس) هستند.

• داروهای ضد لخته خونی

این داروها شامل هپارین (آنزیم بزاق زالو)، وارفارین، کومادین، جانتوون، دابیگاتران (پراداکسا)، ریواروکسابان (زارلتو)، آپیکسابان (الیکوئیس)، و ادوکسابان (ساوایسا) می باشند.

گام اول در درمان سکته مغزی ایسکمیک باز گرداندن تنفس، ضربان قلب، و فشار خون بیمار به حالت عادی و نرمال خود است. در صورتی که لازم باشد، جراح مغز و اعصاب ممکن است فشار خون در مغز را با استفاده از داروهای خاصی کنترل نماید.

به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، درمان اصلی در سکته مغزی ایسکمیک تزریق وریدی فعال ساز پلاسمینوژن بافت (tPA) است که لخته های خونی را می شکند. طبق آخرین دستورالعمل های انجمن جهانی سکته مغزی، فعال ساز پلاسمینوژن بافت (tPA) زمانی بیشتری تاثیر را دارد که در 4 ساعت و نیم اول پس از شروع سکته مغزی استفاده شود. این دارو را نمی توان بعد از گذشت 5 ساعت از سکته مغزی به بیمار داد زیرا منجر به خونریزی مغزی و سکته مغزی هموراژیک خواهد شد. همچنین در صورت داشت سابقه سکته مغزی هموراژیک، خونریزی مغزی و یا جراحی سر و یا آسیب مغزی نیز نمی توان از این دارو استفاده نمود.

در صورتی که نتوان از فعال ساز پلاسمینوژن بافت (tPA) استفاده نمود، تا 24 ساعت بعد از بروز علایم سکته مغزی، می توان با جراحی مغز لخته های خونی را با ایمنی و اطمینان خاطر کامل از سر خارج نمود. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح مغز و اعصاب، درمان دراز مدت سکته مغزی ایسکمیک شامل تجویز داروهای رقیق کننده خون (آسپیرین)، داروهای ضد انعقاد، داروهای ضد پلاکت و داروهای ضد لخته برای پیشگیری از لخته های خونی بعدی در مغز بیمار است.

در صورتی که سکته مغزی ایسکمیک به دلیل فشار خون بالا و یا تصلب شرائین (آترو اسکلروز) باشد، لازم است این بیماری های زمینه نیز حتماً مورد درمان قرار گیرند. استفاده از استنت برای باز کردن گرفتگی رگ ها و مصرف استاتین ها برای کنترل فشار خون مواردی مفید برای این گونه بیماری های زمینه ای هستند.

پس از بروز سکته مغزی ایسمکیک لازم است شما چند روز در بیمارستان بستری و تحت نظر باشید. در صورتی که سکته مغزی ایسکمیک منجر به فلج یا ضعف شدید شود، لازم است تحت توانبخشی قرار بگیرید. تیم جراحی مغز و اعصاب کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران تحت نظارت مستقیم دکتر محمد صمدیان استاد جراحی مغز و ستون فقرات دانشگاه شهید بهشتی، به شما انواع خدمات در زمینه توانبخشی های مورد نیاز شما بعد از سکته مغزی ایسکمیک را ارائه خواهند نمود.

سکته مغزی ایسکمیک به هیچ وجه یک وضعیت طبی گذرا نبوده و در صورت عدم رسیدگی به موقع و مناسب ممکن اس منجر به معلولیت و فلج مادام العمر و یا حتی خدای ناکرده مرگ بیمار شود. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، در صورت درمان سکته مغزی ایسکمیک ممکن است گاهی اوقات عوارضی موقت و یا طولانی مدت برای فرد بیمار به جا بماند. عوارض سکته مغزی ایسکمیک بسته به محل آسیب، وسعت نواحی آسیب دیده از سکته و نیز فاصله زمان سکته مغزی تا شروع درمان، متفاوت هستند. عوارض رایج و شایع سکته مغزی ایسکمیک عبارتند از:

درمان سکته مغزی ایسکمیک توسط جراحان مغز و اعصاب صورت می گیرد. در صورتی که نتوانید به مطب و یا کلینیک جراحی مغز و اعصاب مراجعه نمایید، با مراجعه به اورژانس هر بیمارستانی که نزدیکترین مرکز درمانی به شماست، آنها اقدامات درمان سکته مغزی ایسکمیک را آغاز خواهد کرد. به گفته دکتر محمد صمدیان، جراح برتر مغز و اعصاب تهران، در چنین مواقعی بلافاصله جراحان مغز در اورژانس حاضر شده و با معاینه کامل بیمار دستورات لازم برای بستری و شروع مداوا را صادر خواهند کرد.

کلیه فرآیندهای تشخیصی و درمانی سکته مغزی ایسکمیک و جراحی های میکروسکوپی و نورو آندوسکوپی مغز در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران طبق آخرین استانداردهای جهانی مغز و اعصاب و زیر نظر دکتر محمد صمدیان استاد جراحی مغز و ستون فقرات دانشگاه شهید بهشتی انجام می شود. تمامی هزینه ها نیز مطابق تعرفه های قانونی دولتی و منطبق بر دستورالعمل های سازمان نظام پزشکی ج.ا.ا. می باشند که حسب بیمه خدمات درمانی و پوشش بیمه ای شما محاسبه خواهند شد.