تومورهای مغزی و افسردگی ، تغییرات خلقی ناشی از تومور مغزی

تومورهای مغزی یکی از تهدیدهای مهم برای زندگی افراد به شمار می آیند. تومورهای مغزی و افسردگی از دیرباز رابطه مشخصی با یکدیگر داشته اند و اکثریت بیماران جراحی مغز و اعصاب با افسردگی دست و پنجه نرم می کنند. بخشی از افسردگی افراد دارای تومورهای مغزی، ناشی از واکنش عاطفی و هیجانی آنها به تشخیص تومور مغزی است. اما بخش عمده افسردگی آنها در حقیقت جزو عوارض تومورهای مغزی آنها می باشد که به آن افسردگی کاذب می گویند. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران، با تشخیص به موقع تومورهای مغزی و جراحی تخلیه آنها می توان به سرعت شاهد فروکش کردن افسردگی بیماران بود.

تومور مغزی شامل هر گونه توده و یا رشد غیر طبیعی سلول ها در مغز هستند. تومورهای انواع مختلفی دارند. برخی از تومورهای مغزی خوش خیم و غیر سرطانی هستند، در حالی که برخی دیگر بدخیم و سرطانی هستند. تومورهای مغزی می توانند در خود مغز تشکیل شوند که به آنها تومورهای اولیه مغزی گفته می شود. یا ممکن است سلول های ایجاد کننده تومورهای مغزی در جای دیگر از بدن ایجاد شده و سپس به مغز منتشر (متاستاز) شده اند.

به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برجسته مغز و اعصاب کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، تومورهای مغزی انواع مختلفی دارند و دلایل مختلفی برای ایجاد آنها ذکر شده است. تومورهای اولیه ممکن است بر اثر جهش های ژنتیک در مراحل مختلف رشد ایجاد شوند. تومورهای ثانویه مغزی می توانند نتیجه هر نوع سرطانی باشند که در بخش های دیگر بدن ایجاد شده است و در بیشتر مواقع در افرادی مشاهده می شود که سابقه ابتلا به سرطان دارند. تومورهای مغزی ثانویه بیشترین میزان تومورهای مغزی را تشکیل می دهند.

علایم و عوارض تومورهای مغزی بسته به محل و اندازه آنها متفاوتند. برخی تومورها به دلیل حمله مستقیم به بافت های مغزی و برخی به دلیل فشار آوردن به بافت های اطراف خود منجر به بروز طیف وسیعی از علایم و عوارض می شوند. علایم و عوارض مشترک و عموم تومورهای مغزی عبارتند از:

افسردگی یک اختلال روانپزشکی و روانشناختی است که به دلایل مختلف ممکن است ایجاد شود. افسردگی به عنوان معروفترین اختلال در دسته بندی اختلالات خلقی، بر اساس ضوابط تشخیصی DSM (دستنامه تشخیصی و آماری اختلالات روانی) در افراد بررسی می شود.  و افسردگی اختلالی رایج و شایع در روانپزشکی است که به دلیل خطر و احتمال بالای خودکشی فرد، به عنوان یک فوریت اورژانسی در نظر گرفته می شود. به طور معمول افسردگی منجر به احساسات عمیق ناراحتی و فقدان علاقه به فعالیت هایی است که قبلاً برایتان جذاب بوده اند. افسردگی می تواند منجر به مشکلات شدید هیجانی و جسمانی شده و در نتیجه توانایی و کارکردهای شما را در خانه و محل کار به شدت کاهش دهد. علایم و عوارض عمده افسردگی می توانند طیفی از خفیف تا شدید را داشته و عبارتند از:

افسردگی یکی از علایم و عوارض عصب روانپزشکی شایع در بین بیماران دارای تومورهای مغزی است. به ویژه بیمارانی که تومورهای مغزی نوع اولیه دارند، به میزان زیادی دچار علایم و عوارض افسردگی می شوند. طبق بررسی های صورت گرفته، بین 15 تا 38 درصد از مبتلایان به تومورهای مغزی، افسردگی را تجربه می کنند.

طبق تحقیقات صورت گرفته، پیش از جراحی تومور مغزی اولیه، از هر 3 بیمار، یک نفر از آنها مبتلا به افسردگی عمیق است. اما به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب در ساختمان پزشکان آریا بین 3 تا 12 ماه پس از جراحی تخلیه تومورهای مغزی اولیه، افسردگی در بیماران به میزان بسیار قابل توجهی کاهش می یابد.

به طور معمول آن دسته از تومورهایی منجر به بروز افسردگی در بیماران می شوند که در لوب پیشانی (فرونتال) تشکیل شده اند. بر اساس بررسی های صورت گرفته توسط کادر تخصصی کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران تحت نظارت مستقیم دکتر محمد صمدیان استاد جراحی مغز و اعصاب، قشر (کرتکس) بخش پیشانی مغز مسئول کارکردهای شناختی نظیر رفتار، شخصیت و خلق است.

در عین حال ممکن است افسردگی ناشی از شوک دریافت خبر ابتلاء به تومور مغزی باشد. شنیدن خبر ابتلا به تومور مغزی بسیار سهمگین بوده و بسیاری از بیماران به طور طبیعی دچار حالت های نا امیدی به دلیل بر هم خوردن انتظارات، سبک زندگی، واقعیت های باور شده در دوران زندگی و احساس تهدید جدی برای سلامت خود می شوند. در نتیجه بیماران به عنوان یک واکنش طبیعی دچار افسردگی خواهند شد. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، تسلط خوب جراحان مغز و اعصاب در بیان درست اطلاعات پزشکی، تبحر بالا در تشخیص و جراحی، و اعتماد بخشی قاطع آنها به بیماران در کنار ابهام زدایی از جوانب مختلف تومور مغزی آنها، می تواند افسردگی واکنشی ناشی از دریافت خبر ابتلا ایشان به تومورهای مغزی را به میزان زیادی کاهش دهد.

اصطلاح افسردگی کاذب در سال 1934 میلادی توسط کارل کلایست ایجاد شد. منظور از افسردگی کاذب، هر نوعی از افسردگی است که بر اثر ابتلاء فرد به بیماری های عضوی (ارگانیک) ایجاد شود. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برجسته مغز و اعصاب در ساختمان پزشکان آریا تهران، بخش پشتی جانبی (دورسو لترال) کرتکس پیش پیشانی مغز مسئول بروز نشانگان افسردگی کاذب است.

به طور معمول تومورهای مغزی و افسردگی کاذب با یکدیگر روابط نیرومندی دارند و به ویژه تومورهای محدود پشتی جانبی پیشانی از هر نوعی که باشند، می توانند منجر به بروز افسردگی در بیماران گردند. علایم افسردگی کاذب به طور کلی منفی بوده و شامل از دست رفتن احساس، فقدان تمرکز، کاهش حافظه، تمایل به انزوا، کاهش رفتارهای اجتماعی و … هستند.

به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی، در صورتی که جراحی تخلیه تومور نواحی پشتی جانبی پیشانی مغز به خوبی انجام شود، افسردگی بیماران به سرعت پس از جراحی برطرف خواهد شد.

یکی از مشکلات این دسته از تومورهای مغزی این است که افراد بیمار دارای علایم افسردگی، در صورتی که فقط دچار علایم و عوارض خلقی باشند (همچون موارد تومورهای خوش خیم با سرعت رشد اندک) تنها به روانپزشک مراجعه کرده و تشخیص افسردگی دریافت می کنند. در این گونه اوقات، فرد تا مدتها تنها داروهای افسردگی را دریافت کرده و برای تصویربرداری مغزی CT اسکن و یا MRI به عنوان بخشی از فرآیند تشخیصی خود نخواهد داشت. تنها در صورتی که فرد سردردهای پایدار و تشدید شونده نیز در کنار افسردگی خود داشته باشد، برای تصویربرداری مغزی از وی اقدام می شود.

به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب تهران، زمان عامل بسیار مهمی در پزشکی، به ویژه برای درمان تومورهای مغزی است. متاسفانه در بسیاری از اوقات، به دلیل محدودیت های محیطی از قبیل دسترسی ناکافی به امکانات تصویر برداری مغزی، و هزینه های بالای آنها، یا به دلیل نبود علایم و عوارض تمام عیار تومورهای مغزی، فرآیندهای تشخیص طبی شامل تصویر برداری های مغزی نمی شوند. در عین حال، بسیاری از اوقات اگر پزشکی فرآیند تشخیص طبی کامل و همه جانبه ای را در پیش بگیرد، ممکن است برای بیماران این سوء تفاهم پیش آید که وی در حال تلاش برای دریافت اجرت بیشتر است.

افسردگی به تنها نمی تواند علامت یا عارضه تومور مغزی محسوب شود، بلکه در حقیقت افسردگی نوعی علامت پیش بینی کننده احتمال بالای بروز تومور در مغز است. سندرم افسردگی کاذب که به طور معمول علامت تومورهای کرتکس پیش پیشانی است، غالباً هم تنها نشانه آنها محسوب می شود.

بر اساس پروتکل های جدید مطرح شده توسط انجمن جراحان مغز و اعصاب امریکا، بهترین کار برای پیشگیری، شناسایی و درمان به موقع تومورهای مغزی این است که در صورت وجود هرگونه تغییرات خلقی، هیجانی، شخصیتی و رفتاری ناگهانی در افراد، به ویژه بروز حالت های افسردگی، بیماران به طور ادواری تحت بررسی های تصویر برداری مغزی قرار بگیرند.

به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب در کلینیک قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، تومورهای مننژیومای با رشد کند اغلب بدون علایم و عوارض خاصی بوده و تنها نشانه آنها افسردگی است. به همین دلیل فرد بیمار با تومور مغزی و افسردگی کاذب خود، تنها به درمان افسردگی بسنده کرده و تمایل به بررسی های تصویر برداری ادواری مغز برای غربالگری تومورهای مغزی نیست.