تومور مننژیوم الفکتوری

مننژیوم در واقع یک تومور است که در بافت مننژ که غشای احاطه کننده مغز است، ایجاد می شود. تومور مننژیوم الفکتوری یا مننژیوم شیار بویایی ممکن است در هر نقطه ای که مننژ وجود داشته باشد  (مانند سینوس ها، گوش میانی و…)ایجاد شود. خوشبختانه در اغلب موارد این تومورها خوش خیم هستند و رشد بسیار کمی دارند. مننژیوم می تواند سایزهای مختلفی از چند میلیمتر تا چند سانتی متر داشته باشد.

مننژیوم ها حدود 15 الی 20 درصد از کل تعداد موارد تومورهای داخل جمجمه را تشکیل می دهند و بیش از 90 درصد از این غده های مغز، درون جمجمه ایجاد می شوند. این تومورهای مغزی، عموماً در دهه چهارم تا ششم زندگی فرد ایجاد می شوند و شیوع آن ها در بین خانم ها رایج تر ، و در بین کودکان بسیار نادر است. در این مطلب قصد داریم مختصری درباره تومور مننژیوم الفکتوری یا مننژیوم شیار بویایی ، علایم و روش های تشخیص و درمان آن توضیح دهیم.

تومور مننژیوم الفکتوری در بین سلول های عصبی که از مغز تا بینی کشیده شده اند و وظیفه تشخیص بو را در انسان به عهده دارند ایجاد می شود. این تومور در ناحیه کف پیشانی ایجاد می شود و می تواند بدون بروز هیچ علائم بالینی و مشکلات نورولوژیک بزرگ شود. تغییرات در عملکرد مغز و بروز علائم شدید معمولا تا زمانی که این تومور اندازه بزرگی پیدا نکرده است به طول می انجامد. در اغلب موارد علامت اصلی و در واقع تنها علامت وجود تومور مننژیوم الفکتوری ، از دست دادن حس بویایی است. اگر این تومور به اندازه کافی بزرگ شود، می تواند بر سلول های عصبی بینایی نیز فشار وارد کند و باعث ایجاد اختلال در بینایی بیمار شود.

استخوان پروانه ای یا اسفنوئید ، یکی از هشت استخوان جمجمه است که ساختار پیچیده ای دارد و یکی از وظایف اصلی آن، انتقال کانال های عصبی صورت ، بینی و چشم به مغز است. ایجاد تومور مننژیوم در استخوان پروانه ای (اسفنوئید) جمجمه عموماً به سه دسته تقسیم بندی می شود: بیرونی ، میانی و درونی.

مننژیوم بیرونی اسفنوئید عموما علائمی شامل صرع، ضعف عمومی بدن و مشکلات تکلم به همراه دارد. تومورهای میانی و درونی اسفنوئید معمولاً اعصاب بینایی را تحت فشار قرار می دهند و باعث کوری موقت از پشت چشم می شوند. علاوه بر این، ممکن است سینوس های کاورنوس را به خود درگیر کنند و باعث ایجاد دوبینی و ایجاد بی حسی در ناحیه صورت شوند.

هنوز دلایل قطعی برای ایجاد مننژیوم الفکتوری یا مننژیوم بویایی شناسایی نشده است. ولی تحقیقات به دلایل احتمالی زیر برای این ایجاد این تومور اشاره کرده اند:

• رادیوتراپی به خصوص در کودکان
• تغییرات شدید هورمونی به خصوص در بانوان که نقش بسیار مهمی در ایجاد تومورهای مننژیوم دارند.
• بیماران مبتلا به اختلال ژنتیکی نوروفیبروماتوز

تومورهای مغزی معمولاً بسته به اینکه در کدام نقطه از مغز ایجاد شده باشند، علایم مختلفی را به همراه دارند. مننژیوم های الفکتوری (بویایی) در برخی موارد باعث از دست رفتن حس بویایی می شوند. اگر این تومور رشد زیادی داشته باشد، می تواند فعالیت سلول های عصبی بینایی را نیز تحت تأثیر خود قرار دهد و باعث بروز مشکلات بینایی از جمله دوبینی، تاردیدن و حتی کوری موقت شود.

اگر علایم تومور مننژیوم الفکتوری با موارد زیر تشدید شوند، عمدتاً نیاز به عمل جراحی دارند:

• تغییرات در خلق و خو و عملکرد مغز در یادگیری و تمرکز
• سردرد
• مشکلات در بینایی
• اختلال در حواس

معمولاً از پرتوهای اشعه ایکس برای تشخیص انواع تومورهای مننژیوم استفاده می شود. در 50 تا 60 درصد از بیماران، تشخیص این تومور ممکن است در نتیجه تغییرات غیر معمول در نتایج رادیوگرافی جمجمه انجام شود.

سی تی اسکن یکی از روش های مؤثر در تشخیص این تومور جمجمه ای، است که مننژیوم را به صورت یک جسم مسنجم با کنتراست رنگی متفاوت نسبت به سایر بافت های مغز نشان می دهد.

برای تشخیص میزان دقیق پیشرفت تومور مننژیوم از عکس برداری  MRI استفاده می شود که در آن، علاوه بر تشخیص قطعی تومور، ارتباط آن با رگهای خونی و سایر بافت های مغز نیز شناسایی می شود.

پیش از اختراع تصویر برداری سی تی اسکن و ام آر آی ، حذف کامل تومورهای مننژیوم تقریباً کاری ناممکن و بسیار پر ریسکی بود چون ممکن بود به سایر بافت های مغز نیز آسیب برسد. با توسعه روش های میکروسرجری یا جراحی میکروسکوپی، بعضی از تومورها می توانند به طور کامل حذف شوند. با این حال، گاهی پزشکان برای اینکه ریسک مرگ و میر را در عمل های جراحی کاهش دهند، ممکن است به جای خارج کردن کل تومور، بخشی از آن را خارج کنند و بخش دیگر را با استفاده از پرتودرمانی از بین ببرند. روش های درمان تومور مننژیوم الفکتوری عبارتند از:

• مشاهده : تومورهای کوچک در بیماران مسن تر در صورتی که علائم خاصی نداشته باشند می توانند با چکاپ های منظم و عکس برداری MRI در فواصل زمانی معین تحت نظر قرار گیرند. از آنجایی که این تومورها بیخطر هستند و رشد کمی دارند ممکن است مشکل خاصی در طول دوره زندگی بیمار ایجاد نکنند.
• جراحی : در بیماران جوان تر در مقاطعی که تومور اندازه بزرگی پیدا کرده است و می تواند باعث بروز مشکلاتی در بیمار از جمله از دست دادن حواس شود، حذف تومور از طریق جراحی معقول ترین گزینه به نظر می رسد. البته گاهی حذف کامل تومور به دلیل قرار گرفتن آن در بافت های حساس نزدیک به اعصاب و رگ های خونی غیر ممکن است.
• پرتودرمانی : برای تومورهایی که در بخش هایی از مغز قرار دارند که دسترسی به آن ها مشکل است و یا در بیمارانی که ریسک عمل جراحی در آن ها بالاست ، از روش پرتودرمانی استفاده می شود. البته روش پرتودرمانی در بیشتر موارد به تنهایی استفاده نمی شود و به عنوان یک درمان مکمل و پس از عمل جراحی حذف فیزیکی تومور مورد استفاده قرار می گیرد.

سخن پایانی

تومور مننژیوم الفکتوری یا مننژیوم شیار بویایی یک تومور است که در غشای خارجی مغز و در قسمت کف پیشانی ایجاد می شود. این تومور معمولاً بی خطر و خوش خیم است و علائم آن به ندرت بروز می کند. با این حال در برخی موارد مهاجم، این تومور ممکن است باعث از بین رفتن حس بویایی ، از بین رفتن بینایی و بروز علائم و اختلالات دیگر شود. درمان این تومور به دلیل خوش خیم بودن در اغلب موارد کار سختی نیست اما گاهی به دلیل محل قرارگیری تومور در بین اعصاب حساس بویایی و بینایی ، جراحی و حذف کامل آن تبدیل به یک چالش سخت برای جراحان مغز و اعصاب می شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص تومور مننژیوم الفکتوری می توانید با کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران ، تحت نظر دکتر محمد صمدیان ،  بهترین جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات تهران، و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی تماس بگیرید.