انواع سرگیجه، دلایل و درمان

سرگیجه حالتی است که در آن شما احساس می کنید خودتان یا محیط اطرافتان در حال حرکت یا چرخیدن است. از دیدگاه جراحی مغز و اعصاب انواع سرگیجه به عنوان علامت و عارضه در نظر گرفته شده و خود به تنهایی یک وضعیت طبی را تشکیل نمی دهد. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی، احساس سرگیجه از حالتی بسیار خفیف تا شدید در نوسان بوده و ممکن است بین چند ثانیه تا حتی چند روز دوام داشته باشد. اگر شما دچار سرگیجه های مکرر می شوید و یا سرگیجه شما ادامه دار شده است، حتماً برای پیگیری و بررسی لازم است به پزشک مراجعه نمایید.

سرگیجه علامتی است که در آن شما احساس حرکت، چرخیدن، یا شناور شدن می کنید، حتی اگر شما در یک جا ثابت نشسته یا دراز کشیده باشد. به طور معمول سرگیجه همراه با علایم و نشانه های متعددی است که معروف ترین آن حالت تهوع می باشد. به گفته دکتر محمد صمدیان، استاد برتر جراحی مغز و اعصاب تهران در کلینیک قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، تقریباً از هر 10 نفر، 4 نفر در سرتاسر جهان در طول زندگی خود سرگیجه را به حدی در مقاطع زندگی تجربه می کنند که ناچار به مراجعه به پزشکان می شوند.

دلایل زیادی بر سرگیجه و حالت تهوع وجود دارد که شامل تاثیرات جانبی داروها، عفونت، بیماری های بدنی، بیماری های خاص مغز، و آسیب های وارده به سر و گردن می باشند. حتی برخی اوقات هیچ دلیلی برای سرگیجه وجود ندارد. گاه سرگیجه ممکن است به صورت کاملاً ناگهانی ایجاد و سپس ناپدید شود. گاهی اوقات نیز سرگیجه به تدریج در طول زمان تشدید می شود. بسته به دلیل ایجاد سرگیجه، ممکن است این حالت در شما موقت و کوتاه مدت، و یا دیر پا باشد. اما نکته قابل توجه این است که در اکثر سرگیجه ها حالت تهوع علامتی همراه آن است. دلیل حالت تهوع، اختلال در علایم ارسالی مربوط به جهت، سرعت، و حرکت از گوش درونی به مغز است. در نتیجه، مغز به اشتباه تصور می کند در یک وضعیت اضطراری قرار دارد و برای پیشگیری از آسیب ناشی از مسمومیت و یا امکان تحرک بهتر، به معده دستور تخلیه می دهد. در نتیجه ما احساس حالت تهوع می کنیم.

با توجه به اینکه بیماری کرونا (کووید-19) در حقیقت یک عفونت ویروسی است، یکی از علایم و نشانه های آن می تواند سرگیجه به همراه حالت تهوع باشد. اما این بیماری طیف وسیعی از علایم اختصاصی دیگر را نیز دارد. بنابراین، به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی، بهتر است در صورت داشتن سرگیجه و حالت تهوع برای شناسایی دلیل و درمان به موقع حتماً به متخصصان مربوطه مراجعه نمایید.

در صورتی که شما فقط موقع دراز کشیدن سرگیجه را تجربه می کنید، سیستم وستیبولار جانبی شما دچار مشکل شده است. این نوع از سرگیجه زیر مجموعه یک نوع خاص به نام سرگیجه وضعی حمله ای خوش خیم (BPPV) می باشد. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، BPPV زمانی رخ می دهد که کریستال های گوش درونی  از غشاء اوتولیتیک گوش درونی جدا شده باشند. در این صورت این کریستال های سرگردان با تحریک بی دلیل گیرنده های حس تعادل در گوش درونی منجر به احساس چرخیدن، سرعت و جهت نادرست می شوند.

احساس سرگیجه ناشی از سرگیجه وضعی حمله ای خوش خیم (BPPV) معمولاً موقت بوده و بعد از دراز کشیدن یا غلت زدن شما در رختخواب ایجاد می شود. اما خوشبختانه خود به خود بعد از 15 الی 20 ثانیه که کریستال های در گوش درونی از حرکت ایستادند، از بین می رود.

در برخی موارد ممکن است سرگیجه های خطرناک باشند. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب ایران، زمانی که دلیل سرگیجه تومور مغزی، آنسفالوپاتی، سکته مغزی، و یا آسیب مغزی تروماتیک (TBI) باشد، ممکن است تهدید کننده جان شما شود. در عین حال در صورت شدت سرگیجه ممکن است شما تعادل خود را از دست داده و اگر حین رانندگی و یا انجام کارهای خطرناک و عبور از محل های مرتفع باشید، احتمال بروز صدمات جانی به شما و دیگران بسیار زیاد بوده و به همین خاطر درمان درست سرگیجه امری حیاتی است.

سرگیجه معمولاً (نه در همه اوقات) به دلیل مشکلات گوش داخلی به وجود می آید. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، بیماری های عمده مربوط به سرگیجه عبارتند از:

• سرگیجه وضعی حمله ای خوش خیم (BPPV)

این سرگیجه زمان رخ می دهد که ذرات کوچک کلسیم (کانالیت) از جای طبیعی خود خارج شده و در گوش داخلی جمع می شوند. گوش داخلی وظیفه ارسال پیام های وضعیت بدن و تعادل را به مغز دارد. حضور این کانالیت ها منجر به ارسال پیام های خطا و سرگیجه می شود. BPPV هیچ دلیلی شناخته شده ای تا کنون نداشته و معمولاً با سنین بالا ارتباط دارد.

• التهاب عصب وستیبولار یا التهاب لابیرنت

این بیمار مرتبط با گوش داخلی بوده و معمولاً به دلیل عفونت های ویروسی ایجاد می شود. عفونت منجر به التهاب در گوش درونی در اطراف اعصاب مهم برای حس تعادل بدنی می شود.

• بیماری منیره (Meniere’s disease)

این بیماری در گوش داخلی ایجاد شده و منجر به تولید مایع درون گوش داخلی و افزایش فشار داخل گوش می شود. بیماری منیره می تواند منجر به بروز سرگیجه های دوره ای همراه با زنگ زدن و وزوز گوش شود. در موارد شدید، بیماری منیره ممکن است منجر به فقدان شنوایی شود.

سایر بیماری های مرتبط با سرگیجه که زیاد شایع نیستند عبارتند از:

سرگیجه در کودکان مشابه حالتی است که بعد از سوار شدن فرزند شما به چرخ و فلک به او دست می دهد. به طور معمول در کودکان سرگیجه زمانی رخ می دهد که التهاب ناشی از سرما خوردگی و یا عفونت گوش به گوش داخلی آنها فشار وارد می آورد. اما در صورتی که سرگیجه ادامه دار شود، احتمال دارد که علامتی از وجود یک بیمار یا وضعیت طبی دیگر باشد. به طور معمول سرگیجه در کودکان کمتر از بزرگسالان رایج است.

به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، تا زمانی که کودک به حدی از رشد نرسیده که بتواند احساسات ناشی از سرگیجه خود را بیان کند، والدینش تنها زمانی متوجه آن می شوند که کودک دست و پا چلفتی شده و یا دچار حالت تهوع می شود. گاهی اوقات نیز حالت چشمان و عقب و جلو رفتن آن نشانگر سرگیجه در کودک باشد.

سرگیجه در کودکان می تواند با یا بدون مشکلات پرده گوش باشد. در صورتی که سرگیجه کودک شما همراه با مشکلات پرده گوش باشد، عامل آن یک بیماری خفیف است و براحتی درمان خواهد شد. علل عمده سرگیجه در کودکان عبارتند از:

در برخی موارد، سرگیجه با درمان بیماری زمینه ای که علت آن است به سرعت درمان می شود. گاهی اوقات نیز سرگیجه به تدریج خودش بهبود می یابد. اما برخی از افراد، همچون کسانی که بیماری منیره (Ménière’s disease) دارند، سرگیجه را به طور مکرر طی ماه ها و سال ها دارند.

به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران در کلینیک قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، برخی از انواع سرگیجه با برخی تمرینات حرکتی به نام مانور اپلی قابل درمان هستند. در عین حال توانبخشی آموزش وستیبولار (VRT) برای سرگیجه هایی که همراه با خواب آلودگی و مشکلات تعادل هستند، مناسب می باشند. افزون بر این می توان موارد زیر را تحت نظر پزشک برای بهبود سردرد می توانید انجام دهید:

• انجام تمرینات ساده برای کاهش علایم و عوارض (مانور اپلی، تمرین برانت-داروف، مانور سمونت-توپت)
• هنگام خوابیدن سرتان اندکی بالاتر قرار بگیرد. شاید لازم باشد از یک بالش نرم اضافی زیر سرتان استفاده کنید.
• موقع بلند شدن از بستر به آرامی بلند شوید و قبل از برخاستن، 1 یا چند دقیقه در رختخواب بنشینید.
• از خم شدن برای برداشتن اشیاء اجتناب کنید.
• از کشیدن گردن خود اجتناب کنید (همچون مواقعی که می خواهید چیزی را از قفسه بالایی کابینت بردارید).
• حین فعالیت های روزمره سر و گردن خود را به آرامی جابجا نمایید.
• به تدریج و به آرامی تمریناتی را انجام دهید که سرگیجه را در شما ایجاد می کنند. به این ترتیب مغزتان به سرگیجه عادت کرده و علایم آن کم می شود. این کار را در موقعیت و جایی انجام دهید که مطمئن باشید نمی افتید و کسی برای کمک به شما حضور دارد.

به طور معمول داروی خاصی برای درمان سرگیجه وجود ندارد. معمولاً پزشکان در ابتدا به شناسایی بیماری زمینه ای عامل ایجاد سرگیجه پرداخته و آن را درمان می کنند و در اکثر اوقات به این ترتیب سرگیجه شما نیز به سرعت مداوا می شود. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران در کلینیک قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، در برخی موارد داروهایی برای درمان عوارض سرگیجه همچون حالت تهوع، استفراغ و عدم تعادل ممکن است تجویز شود.

داروهای مورد استفاده برای سرگیجه به طور معمول شامل انواع داروهای آنتی هیستامینی و ضد تهوع می باشند. در مواردی که سرگیجه به دلیل عفونت و یا التهاب گوش باشد، استفاده از انواع آنتی بیوتیک ها حسب نوع عفونت و بیماری، روشی مطمئن برای درمان سرگیجه شماست.

در برخی موارد که سرگیجه به دلیل بیماری هایی همچون تومور مغزی، ضربه مغزی، آسیب مغزی تروماتیک، فشار بالای درون جمجمه، هیدروسفالی و مواردی مشابه باشد، طبق نظر دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی، برای درمان سرگیجه نیاز به جراحی سر و گردن می باشد.

همانطور که پیشتر گفته شد، سرگیجه به خودی خود به عنوان یک بیماری و وضعیت طبی شناخته نمی شود. بلکه سرگیجه چه در کودکان و چه در بزرگسالان خود به عنوان علامت و عارضه یک بیماری دیگر است. با توجه به اینکه علت بروز سرگیجه مشکلات مربوط به دستگاه وستیبولار در گوش داخلی است، پس در اولین گام لازم است به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه نمایید.

در صورتی که بررسی و ارزیابی های متخصص گوش و حلق و بینی مشخص نمود که علت سرگیجه شما خارج از سیستم شنوایی است، وی شما را به متخصصان مربوطه ارجاع خواهد داد. در مواردی که بر اثر آسیب ها و ضربات وارده به سر و گردن دچار سرگیجه شده باشید، بهتر است در اولین فرصت به بهترین جراح مغز و اعصاب در نزدیکی خود مراجعه نمایید.

تیم درمانی کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران تحت نظارت مستقیم دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب تهران، در زمینه درمان سرگیجه های ناشی از انواع بیماری ها و آسیب های مغزی تجربه ای طولانی دارند. در صورت وجود ضایعه، تومور، و یا آسیب مغزی، سرگیجه های ناشی از آن علایم بسیار خطرناکی بوده و باید با سرعت درمان شوند. کادر درمانی کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران در تمامی مراحل تشخیص و درمان سرگیجه شما در کنار شما بوده و با کمترین هزینه بهترین خدمات درمانی استاندارد جهانی را به شما عزیزان با تعرفه های بیمه دولتی ارائه می نمایند.

مشاوره رایگان و رزرو نوبت