سندرم کوشینگ چیست؟ چه علائمی دارد و روش های درمانی آن کدام هستند؟ در ادامه با ما همراه باشید تا در این باره بیشتر بخوانیم.

سندرم کوشینگ چیست؟

سندرم کوشینگ نوعی اختلال هورمونی است که به دلیل سطح بالای هورمون کورتیزول در بدن ایجاد‌‌ می‌‌شود. همچنین به عنوان ‌هایپرکورتیزولیسم شناخته‌‌ می‌‌شود. کورتیزول از غدد فوق کلیوی نشأت‌‌ می‌‌گیرد که در بالای کلیه‌ها قرار دارند. این هورمون به بدن کمک‌‌ می‌‌کند تا:

• فشار خون را حفظ کند
• قند خون را تنظیم کند
• التهاب بدن را پایین آورد
• غذا را به انرژی تبدیل کند

اما وقتی‌ میزان کورتیزول بیش از حد شود،‌‌ می‌‌تواند سیستم‌های دیگر بدن را از کار اندازد. بیش‌تر موارد سندرم کوشینگ قابل درمان است، هرچند ممکن است مدتی طول بکشد تا علائم تسکین یابند. این بیماری در زنان بیش‌تر از مردان است که اغلب در افراد 25 تا 40 ساله دیده‌‌ می‌‌شود.

علل و عوامل بروز سندرم کوشینگ

سندرم کوشینگ زمانی رخ‌ می‌‌دهد که مقدار زیادی کورتیزول در بدن وجود داشته باشد. شایع‌ترین علت مربوط به داروهایی به نام گلوکوکورتیکوئیدها است که معمولاً با نام‌های کورتیکواستروئیدها، استروئیدها یا پردنیزون نیز شناخته‌ می‌‌شوند. این استروئیدها برای مواردی مانند آسم‌، آرتریت روماتوئید‌، لوپوس یا بعد از پیوند عضو استفاده‌‌ می‌‌شوند که داروهای ضد التهابی قدرتمندی هستند. مصرف زیاد و طولانی مدت  این دارو‌ها‌ می‌‌تواند منجر به سندرم کوشینگ شود.

احتمال ابتلا به سندرم کوشینگ از طریق استروئیدهای تزریقی در تصویربرداری مکرر برای درد مفاصل، بورسیت و کمردرد نیز وجود دارد. کرم‌های پوستی استروئیدی، که برای اگزما و سایر مشکلات پوستی استفاده‌‌ می‌‌شوند، کم‌تر باعث سندرم کوشینگ‌‌ می‌‌شوند اما احتمال ابتلا از این روش نیز وجود دارد.

تومور غده هیپوفیز که در قاعده مغز دیده‌‌ می‌‌شود یا تومور در غده فوق کلیه نیز‌‌ می‌‌تواند بدن را به تولید کورتیزول بیش از حد تحریک کند. که‌ می‌‌تواند منجر به کوشینگ شود.

ACTH هورمونی است که کورتیزول را تنظیم‌‌ می‌‌کند. در موارد نادر‌، تومور ترشح کننده ACTH باعث سندرم کوشینگ‌ می‌‌شود. این نوع تومور‌‌ می‌‌تواند در اندامی ایجاد شود که به طور طبیعی ACTH تولید نمی‌کند‌، اما به دلیل وجود تومور‌، شروع به ساخت آن‌‌ می‌‌کند. این تومورها‌‌ می‌‌توانند سرطانی یا غیرسرطانی باشند. آنها معمولاً در ریه‌ها‌، پانکراس‌، تیروئید یا غده تیموس یافت‌‌ می‌‌شوند.  این بیماری از طریق ژن منتقل نمی‌شود. گرچه برخی موارد نادر‌ وجود مشکل در ژن‌ها‌، احتمال تولید تومور در غدد را بیش‌تر‌ می‌‌کند که زمینه ساز تولید کورتیزول است.

علائم سندرم کوشینگ

توجه داشته باشید که علائم این بیماری هر شخص ممکن است با شخص دیگری متفاوت باشد، اما وقتی بیماری کاملاً شیوع پیدا‌ می‌‌کند، علائم رایج به شرح زیر است:

• صورت گرد و گلگون
• افزایش وزن، به ویژه در قسمت بالای بدن
• تجمع چربی در قسمت فوقانی پشت یا پایه گردن (معروف به قوز بوفالو)
• نازک شدن پوست که باعث کبودی آسان‌ می‌‌شود
• آکنه
• خستگی زیاد
• ضعف عضلات، به ویژه هنگام استفاده از شانه‌ها و عضلات ران
• فشار خون بالا
• سطح بالای قند خون
• افسردگی و اضطراب
• پوکی استخوان
• سنگ کلیه
• مشکلات خواب
• رشد موهای اضافی روی بدن و صورت
• پریودهای نامنظم
• میل جنسی کم و مشکلات نعوظ
• کاهش باروری

دیگر اینکه پوست نازک شده و به راحتی کبود‌‌ می‌‌شود. ممکن است در سراسر بدن به خصوص روی شکم،‌ ران،‌ بازوها و سینه علائم کششی بنفش یا صورتی دیده شود. ممکن است استخوان‌ها ضعیف شوند. حرکات روزمره مانند خم شدن، بلند کردن و یا حتی بلند شدن از روی صندلی‌‌ می‌‌تواند باعث کمردرد یا شکستگی در دنده‌ها یا ستون فقرات شود. کودکان مبتلا به سندرم کوشینگ معمولاً بسیار سنگین هستند و رشد‌‌ کندی دارند.

تشخیص سندرم کوشینگ

 برای تشخیص سندروم کوشینگ ممکن است نیاز به چندین جلسه معاینه باشد. هنگام مراجعه به پزشک، ابتدا معاینه فیزیکی انجام شده و پس از پرسیدن سوالات در مورد علائم، در صورت مشکوک بودن به کوشینگ، پزشک برخی از این آزمایشات را برای کمک به غربالگری سندرم کوشینگ توصیه‌ می‌‌کند:

• تست کورتیزول 24 ساعته ادرار: در این آزمایش معمولا 24 ساعت ادرار را جمع‌ می‌‌کنند تا‌ میزان کورتیزول موجود در آن را اندازه‌گیری کند.
• تست سرکوب دگزامتازون: در ساعت 11:00 یک قرص استروئید با دوز کم مصرف‌ می‌‌شود و سپس صبح آزمایش خون گرفته‌ می‌‌شود تا مشخص شود که بدن چه مقدار کورتیزول تولید‌ می‌‌کند.
• سطح کورتیزول بزاقی در اواخر شب: این آزمایش، کورتیزول موجود در بزاق را اندازه‌گیری‌ می‌‌کند. همانطور که از نامش پیداست، این آزمایشات شبانه اتفاق‌ می‌‌افتد.

اگر فرد به سندرم کوشینگ مبتلا باشد، پزشک وی را به متخصص ارجاع‌ می‌‌دهد تا آزمایشات خون دیگر یا اسکن‎های تصویربرداری انجام دهد تا علت را تشخیص دهد. آزمایش خون‌ میزان هورمون تنظیم‌کننده کورتیزول ACTH را بررسی‌ می‌‌کند و آزمایشات تصویربرداری برای جستجوی تومور انجام‌ می‌‌شود.

درمان

اولین چیزی که پزشک بررسی‌ می‌‌کند علت تولید بیش از حد کورتیزول است. این امر منجر به تعیین چگونگی درمان بیماری‌‌ می‌‌شود. اگر به دلیل مصرف داروهای استروئیدی،‌ میزان کورتیزول افزایش یافته باشد، پزشک بررسی خواهد کرد که آیا‌ می‌‌توان دوز دارو را به آرامی کاهش داد تا بتوان در حین کنترل آسم، آرتروز یا سایر بیماری‌ها، مشکل کوشینگ را نیز کنترل کرد یا نه.

یا اگر مشکل ناشی از تومور باشد، برای برداشتن تومور ممکن است به جراحی نیاز داشته باشید. اگر تومور از بین نرود، ممکن است در کنار جراحی به پرتو درمانی نیز نیاز باشد. همچنین در برخی موارد‌ می‌‌توان از آن به جای جراحی استفاده کرد.

هنگامی که عمل جراحی و پرتو درمانی موثر نباشد،‌ داروهای کنترل تولید کورتیزول گزینه بعدی هستند. اما این داروها‌‌ می‌‌توانند عوارض جانبی جدی داشته باشند. در برخی موارد،‌ خود تومور یا روش درمان آن بر سایر هورمون‌های تولید شده توسط هیپوفیز یا غده فوق کلیه تأثیر‌‌ می‌‌گذارد و ممکن است به داروی جایگزین هورمون نیاز باشد.

تغییر سبک زندگی

تغییر در سبک زندگی به کنترل سندرم کوشینگ کمک‌ می‌‌کند. خوب غذا خوردن قسمت مهمی از زندگی با کوشینگ است. یک رژیم غذایی سالم‌ می‌‌تواند برخی علائم را کاهش داده و از برخی دیگر جلوگیری کند. با خوردن غذاهای حاوی کلسیم و ویتامین D از استخوان‌ها محافظت‌ می‌‌شود. مقدار مصرف غذاهای سدیم‌دار و چرب نیز باید محدود شود. در این مواقع متخصص تغذیه‌‌ می‌‌تواند کمک خوبی برای تنظیم برنامه غذایی مناسب باشد. روتین دیگری که‌ می‌‌توان پیش گرفت وان حمام گرم، ماساژ و ورزش‌های آرام مانند ایروبیک در آب و تای چی است که درد را تسکین‌ می‌‌دهد. دکتر محمد صمدیان از بهترین متخصصین مغز و اعصاب در تهران  و استاد دانشگاه شهید بهشتی، در تشخیص و درمان این بیماری بهترین انتخاب هستند.

https://www.webmd.com/a-to-z-guides/cushing-syndrome#4