لخته شدن خون در مغز چگونه اتفاق می افتد؟ علل و درمان

لخته شدن خون در مغز منجر به گرفتگی رگ ها و مویرگ ها مغزی شده و در نتیجه، اتفاقات بسیار ناگواری برای سلول ها و بافت های مغز می افتد که طیفی از نارسایی مغزی تا سکته های مغزی شدید و مرگ را به همراه دارد. زنجیره اتفاقاتی که منجر به لخته شدن خون در مغز می شوند ممکن است در تمامی سنین و برای همه رخ دهند و حتی جنین در رحم مادر نیز ممکن است دچار آن شود. سکته مغزی ناشی از لخته خونی می تواند براحتی منجر به مرگ شود. در صورت تشخیص به موقع و مراجعه به برترین جراحان مغز و اعصاب، می توان از بروز آسیب ها جلوگیری به عمل آورد.

لخته خونی شامل دسته ای از سلول های خونی است که از حالت مایع به شکل ژله مانند یا نیمه جامد در آمده‌ اند. لخته شدن خون فرآیندی لازم برای زنده ماندن است، زیرا مانع از دست دادن میزان زیادی از خون به دلیل بریدگی و یا پارگی رگ های بدن می شود. اما هنگامی که این لخته خونی در درون رگ ها و مویرگ های بدن شکل می گیرد، به خودی خود حل نمی شود. این موضوع بسیار خطرناک بوده و در اغلب مواقع به قیمت جان فرد تمام خواهد شد.

طبق راهنمای کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، یک لخته خونی غیر متحرک در اکثر اندام های انتهایی بدن ممکن است آسیبی به ما نزند، اما در صورت جابجایی و رفتن به ریه ها، قلب، و مغز می تواند براحتی عوارض جبران ناپذیری ایجاد نموده و به همین دلیل وضعیتی اورژانسی ایجاد نماید. به دلیل ساختار فشرده مغز و شبکه ظریف مویرگی آن، ایجاد و یا جابجایی لخته های خونی در آنها به دلیل جلوگیری از رسیدن اکسیژن و مواد غذایی به سلول های مغزی می تواند منجر به مرگ و آسیب بافت هایی شود که لخته در رگ های آنها حضور دارد. همچنین، لخته شدن خون در مغز به دلیل ایجاد مانع بر سر راه جریان خون، منجر به تورم مسیر قبل از خود و در نهایت پارگی و خونریزی مغزی شود.

روش های مختلفی برای دسته بندی انواع لخته های خونی وجود دارند. یک روش، بر اساس محل ایجاد لخته خونی است که به دو دسته با منشاء مغزی و یا با منشاء خارج مغزی تقسیم می شوند.نوع معمول و رایج دسته بندی لخته های خونی به صورت زیر هستند:

• ترومبوز: لخته های خونی از نوع ترومبوز ثابت بوده و از جای خود حرکت نمی کنند. این لخته ها در همان محلی که ایجاد شده اند باقی می مانند و معمولاً منجر به انسداد جریان خونی می شوند.
• آمبولی: گاه لخته های خونی به قطعات کوچکتر خرد شده و سپس همراه جریان خون در بدن به گردش در می آیند.

نوع دیگر دسته بندی لخته های خونی بر اساس محل شکل گیری آنهاست:

• لخته های سرخرگی: این لخته ها در سرخرگ ها شکل گرفته و منجر به انواع سکته های مغزی می شوند.
• لخته های سیاهرگی: این لخته ها در سیاهرگ ها شکل گرفته و سرعت تشکیل آنها کم است. به همین دلیل تا زمان وسیع شدن آسیب وارده به بدن، شما ممکن است متوجه وجود آنها نشوید:
• ترومبوز سیاهرگی سطحی: این لخته ها در سیاهرگ های سطحی مغز ایجاد می شوند. معمولاً خرد نشده و با جریان خون جابجا نمی شوند.
• ترومبوز سیاهرگی عمیق: معمولاً در یکی از سیاهرگ های اصلی و در عمق مغز و ساختارهای نزدیک قاعده جمجمه شکل می گیرند.
• آمبولی ریوی: این لخته ها در سیاهرگ های پا شکل گرفته و معمولاً در رگ های ریه گیر کرده و منجر به مرگ می شوند. در برخی موارد بخش هایی از آنها همزمان به مغز رسیده و منجر به بروز سکته مغزی نیز می شوند.

علل مختلف و متعددی برای بروز لخته خونی در مغز گفته شده اند. چه لخته خونی در خود مغز تشکیل شده و چه از نقاط دیگر بدن به آنجا رسیده باشد، علل و عوامل زیر می توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند:

• سن بالای 65 سال
• مسافرت های طولانی که ناچار به نشستن بیش از 4 ساعت باشید
• استراحت مطلق طولانی
• بستری بودن به مدت طولانی
• نشستن های طولانی طی روز
• چاقی
• بارداری
• سابقه خانوادگی لخته خون در سر
• سرطان
• مصرف مواد
• مصرف دخانیات
• قرص های ضد بارداری
• فشار خون بالا
• کلسترول بالا
• دیابت
• وقفه تنفسی خواب
• انواع بیماری های قلبی/عروقی و آریتمی قلبی
• ابتلا به کووید-19

نکته مهم در لیست بالا این است که بسیاری از این موارد را می توان با اصلاح سبک زندگی بهبود بخشید برای مثال چاقی شدید و بیماری چاقی که بی تحرکی شدید را به همراه دارد از عوامل مهم DVT پس از میان سالی است که در صورت شدید بودن با جراحی لاغری قابل درمان است

وجود لخته خون در مغز عملاً به معنای سکته مغزی ایسکمیک و یا حمله ایسکمیک گذرا است. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، علایم لخته خون در مغز عبارتند از:

• مشکلات ناگهانی بینایی و یا نابینایی
• مشکلات ناگهانی تکلم
• مشکلات ناگهانی بلع، قورت دادن، و حتی آشامیدن
• سردرد ناگهانی شدید
• حالت تهوع و استفراغ
• بی حسی و یا از کار افتادن یک طرف بدن
• مشکلات ناگهانی تعادل و راه رفتن

در صورت داشتن علایم و نشانه های فوق لازم است هر چه سریعتر برای حفظ جانتان به نزدیکترین اورژانس مراجعه فرمایید تا در اسرع وقت نسبت به درمان شما اقدام شود.

لخته خون در مغز می تواند به دلایل بسیاری ایجاد شود. به نظر دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، عوامل زیر مهمترین دلایل ایجاد لخته خونی در مغز می باشند:

به نظر دکتر محمد صمدیان، جراح برجسته مغز و اعصاب تهران، عوارض لخته های خونی در مغز بستگی به محل بروز، اندازه لخته، و بافت های آسیب دیده مغزی ناشی از لخته خونی دارند. همچنین، در صورت بروز پارگی رگ های خونی مغز، عوارض متفاوت خواهند شد. به طور معمول لخته های خونی در مغز منجر به بروز سکته مغزی ایسکمیک و یا خونریزی مغزی می شوند. به همین دلیل عوارض هر یک به ترتیب بیان خواهند شد.

• عوارض سکته مغزی ایسکمیک:

علایم و عوارض کلی سکته مغزی ایسکمیک ناشی از لخته شدن خون در مغز عبارتند از:

همچنین، سکته مغزی ایسکمیک در زنان ممکن است منجر به برخی یا همه عوارض و علایم زیر شود:

• عوارض خونریزی مغزی:

در کنار علایم عمومی سکته های مغزی علایم اختصاصی خونریزی مغزی به شرح زیرند:

در صورت داشتن مجموعه علایم لخته خون در سر و مغز لازم است سریعاً به اورژانس و جراح مغز و اعصاب مراجعه نمایید. فرآیند تشخیص لخته های خونی در مغز در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران تحت نظر دکتر محمد صمدیان شامل مراحل زیر است:

• بررسی علایم و سابقه پزشکی
• معاینه کامل پزشکی و عصب شناختی
• بررسی سوابق بیماری در خانواده
• آزمایش خون
• تصویربرداری CT اسکن مغز
• تصویربرداری MRI مغز
• تصویر برداری MRS مغز
• آنژیوگرافی مغز
• نوار مغزی (EEG)
• الکتروکاردیوگرافی (EKG)
• اکوکاردیوگرافی
• سونوگرافی سرخرگی

• درمان لخته خون در سر با دارو:

در صورتی که درمان لخته خونی در مغز شما که منجر به سکته ایسکمیک شده است ظرف 3-4.5 ساعت اول پس از بروز علایم آن شروع شود، درمان صرفاً با داروهای حل کننده لخته خون همچون پلاسمینوژن بافت، امکان پذیر است. روش های دارویی ممکن است به شکل مصرف قرص، تزریق وریدی و یا تزریق مستقیم دارو به داخل مغز باشد.

• جراحی:

روش های جراحی برای درمان لخته شدن خون در مغز به دو شیوه کلی جراحی های باز و بسته تقسیم می شوند.

• جراحی باز:

در صورتی که خونریزی و لخته مغزی بزرگ بوده و منجر به آسیب بخش وسیعی از مغز شوند، لازم است با جراحی باز به تخلیه لخته و نیز بافت های مرده و آسیب دیده مغزی اقدام کرد تا جان بیمار حفظ شود.

• جراحی بسته:
• استفاده از بازیابی استنت: در این روش جراحی بسته، با استفاده از ابزارهایی که به یک کاتتر متصل می شود، مستقیماً لخته خونی را از درون رگ خارج می سازند. از این روش برای خارج سازی لخته های بزرگ که با داروهای حل کننده لخته برطرف نمی شوند استفاده می کنند.
• آنژیوپلاستی و استنت: یک کاتتر بسیار ظریف از طریق سرخرگ به سمت محل لخته مغزی هدایت شده و در محل لخته بالن انتهای آن باد می شود تا لخته خون در سر را از بین ببرد. سپس، یک استنت در محل قرار داده می شود که در آینده از لخته شدن خون در مغز در آنجا پیشگیری نماید.
• استفاده از کلیپس: در این روش دو سر محلی از رگ که به واسطه لخته خونی دچار پارگی شده را با کلیپس های بسیار ظریف می بندند.
• استفاده از کویل: در این تکنیک با استفاده از جراحی میکروسکوپی صفحاتی را در بخش های پاره شده از رگ های قرار می دهند تا جلوی خونریزی مغزی گرفته شود.

داروهای ضد لخته و یا حل کننده لخته خون در مغز طبق نظر دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران بیش از 260 مورد هستند که معروفترین آنها عبارتند از:

امروزه دیگر برای پیشگیری و درمان لخته خون در مغز از آسپیرین استفاده نمی شود، زیرا بسیار خطرناک بوده و ممکن است منجر به خونریزی مغزی و سکته مغزی هموراژیک شود.

عمل جراحی لخته خون در سر و مغز یکی از روش های درمان لخته خون در مغز می باشد. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، نام جراحی لخته خون در مغز ترومبکتومی است. به طور معمول در این روش جراح مغز و اعصاب یک لوله باریک و منعطف به نام کاتتر را از رگ گروین پا به سمت محل لخته در مغز می فرستد. سپس داروهای مخصوص حل لخته خون را مستقیم به آن تزریق و با ابزارهای داخل کاتتر لخته را از مغز تخلیه می کنند.در صورت وسعت لخته خونی و یا وجود ضایعات و خونریزی مغزی، ممکن است لازم به جراحی مغزی به صورت جراحی باز و یا نورو آندوسکوپی و جراحی های بسته برای تخلیه ضایعات، لخته های خونی و خونریزی درون مغز و کنترل فشار مغزی باشد.

دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، عمل جراحی برداشتن لخته خون از مغز همچون همه جراحی های مغز می تواند به میزان اندک عوارض زیر را داشته باشد:

• تورم مغز
• حساسیت آلرژیک به داروهای هوشبری
• خونریزی مغزی
• لخته مجدد
• مشکلات کوتاه مدت بینایی، گویایی، تلکم، تعادل
• تورم و ترشحات در محل برش تا زمان جوش خوردن بخیه‌ها

با رعایت دستورالعمل‌های جراح مغز، احتمال بروز این موارد بسیار اندک خواهد بود.