فلج ناشی از سکته مغزی و درمان آن

سکته مغزی یک وضعیت اورژانس جراحی مغز و اعصاب است که نیازمند درمان بسیار سریع می باشد. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، تقریباً دو سوم بیماران پس از سکته مغزی نیازمند توانبخشی هستند. هدف از توانبخشی بهینه سازی توانمندی های فرد پس از سکته مغزی و کاهش وابستگی آنها به دیگران برای انجام امور مختلف زندگی شخصی، اجتماعی و شغلی است. یکی از عوارض مهم در بسیاری از سکته های مغزی فلج ناشی از سکته مغزی است که به دلیل تخریب بافت های مغزی به واسطه نرسیدن اکسیژن به آنها ایجاد می شود. توانبخشی در حقیقت به جایگزینی این بخش های تخریب شده و بازگشت توانمندی بخش های سالم مجاور آنها و در نتیجه کاهش فلج و معلولیت بعد از سکته مغزی کمک می کند.

هر نوع از سکته مغزی ایسکمیک (ناشی از لخته خون در سر) و یا هموراژیک (ناشی از پارگی عروق مغزی و خونریزی) در صورتی در نیمکره چپ مغزی رخ دهد، بسته به محل و وسعت می تواند منجر به فلج کامل یا ناقص اندام ها در سمت راست بدن شود. این یعنی سکته مغزی سمت راست بدن در اثر اختلال در نیمکره چپ مغز رخ می دهد. در عین حال سکته مغزی در نیمکره چپ مغز منجر به مشکلات فهم زبان، صحبت کردن، یافتن کلمات مناسب، و یا حتی استفاده نادرست و یا نابجا از کلمات و یا اصوات شود. در صورت آسیب دیدن نواحی بینایی نیمکره چپ، میدان بینایی سمت راست در هر دو چشم از دست می رود. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران در ساختمان پزشکان آریا، به این وضعیت پزشکی همیانوپسی راست گفته می شود. در نتیجه فرد هنگام نگاه مستقیم به جلو، همچون فلج نیمه راست بدن، سمت راست میدان بینایی را هم نخواهد دید. در صورت شدید بودن همیانوپسی راست، بیمار ممکن است حتی نیمه راست بدن خود و اندام های خود را نشناسد و نداند که آنها دست و پای راست خودش هستند.

نیمکره چپ مغز مسئول قابلیت های زبانی، تفکر تحلیلی و نقادانه، تصمیم گیری، قضاوت، استدلال، ریاضیات و درک توالی امور است. در صورت سکته مغزی، بسته به اینکه وسعت و محل سکته مغزی کدام بخش از نیمکره چپ باشد این مهارت ها نیز به طور ناقص یا کامل از دست خواهند رفت. آسیب های زبانی نیمکره چپ مغز با نام آفازی یا زبان پریشی معروف بوده و صرفاً شامل تکلم نیستند، بلکه حتی فرد در فهم صحبت دیگران و ایجاد ارتباطات اجتماعی دچار مشکل می شود. اما خوشبختانه امروزه با استفاده از تکنیک های توانبخشی عصبی شناختی و گفتار درمانی در مراکزی همچون کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، بسیاری از این مشکلات تا حد زیادی قابل درمان و بهبود هستند.

در صورتی که سکته مغزی ایسکمیک و یا هموراژیک در نیمکره راست مغز رخ دهد می تواند منجر به فلج کامل یا ناقص نیمه چپ بدن شود. همراه با فلج نیمه چپ بدن توانایی تفکر خلاقانه و مهارت های غیر کلامی فرد نیز ممکن است مختل شوند. در صورت آسیب دیدن نواحی بینایی نیمکره راست، میدان بینایی سمت چپ در هر دو چشم از دست می رود. به این وضعیت پزشکی همیانوپسی چپ گفته می شود. در نتیجه فرد هنگام نگاه مستقیم به جلو، همچون فلج نیمه چپ بدن، سمت چپ میدان بینایی را هم نخواهد دید. این غفلت بینایی می تواند حتی منجر به نشناختن سمت چپ بدن و اندام های بیمار توسط خودش شود.

به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران نیمکره راست مغز مسئول استدلال فضایی، درک موسیقی، درک پایه اشیاء، توانمندی های خلاقانه، هیجان و تخیل است و تمام یا بخشی از این قابلیت ها ممکن است طی سکته مغزی از دست بروند. این وضعیت نیز همچون فلج ناشی از سکته مغزی بوده و نیازمند توانبخشی عصبی شناختی تخصصی برای بازگشت و بهبود می باشد.

کج شدن و یا فلج عضلات صورت ناشی از آسیب به عصب های مغزی مسئول کنترل عضلات چهره می باشد. به گفته دکتر محمد صمدیان بهترین متخصص مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران دلایل کج شدن صورت عبارتند از:

به طور معمول در سطح جامعه مردم فلج عضلات صورت را با نام فلج بلز شناخته و آن را به تمامی موارد فلج صورت به ویژه کج شدن صورت ناشی  از سکته مغزی تعمیم می دهند. در حالی فلج بلز یک بیماری کاملاً متفاوت بوده و جدای از عوارض سکته مغزی می باشد.

یکی از حادترین وضعیت های فلج و کج شدن صورت سکته مغزی است. الگوی فلج صورت مشابه الگوی فلج اندام های بدنی بوده و هر نیمکره بدن که دچار سکته مغزی شود، نیمه صورت طرف مقابل دچار فلج خواهد شد. البته فلج صورت در صورتی پس از سکته مغزی رخ می دهد که اعصاب صورت آن نیمکره نیز تحت تاثیر سکته مغزی دچار ضایعه و یا آسیب شده باشند. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، بسته به نوع سکته، آسیب وارده به سلول های مغزی ناشی از کمبود اکسیژن و یا افزایش فشار بر اعصاب ناشی از خونریزی مغزی، نوع و مدت فلج صورت متفاوت خواهد بود.

طبق گزارش های انستیتو ملی بیماری های اعصاب ایالات متحده امریکا، فلج بلز رایج ترین دلیل فلج و کج شدن صورت است. تنها در امریکا سالانه 40 هزار مورد جدید از فلج بلز گزارش می شود. در فلج بلز التهاب اعصاب صورت منجر به افتادن و کج شدن یک طرف صورت می شود. به طور معمول علایم و عوارض فلج بلز حدود 1 تا 2 هفته بعد از یک سرماخوردگی، عفونت گوش و یا عفونت چشمی به طور ناگهانی آغاز می شوند. بیماران معمولاً صبح که از خواب بیدار شده و یا هنگامی که می خواهند چیزی بخورند یا بنوشند متوجه آن می شوند.

به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی، دلیل فلج بلز هنوز به درستی شناخته نشده است. در برخی موارد عفونت ویروسی عامل ایجاد فلج بلز بوده است. خوشبختانه فلج بلز به طور کامل ظرف مدت 6 ماه خوب شده و عضلات صورت به وضعیت کامل توانایی قبلی خود باز می گردند.

داروی مناسب برای فلج صورت

با توجه به علت فلج صورت و کج شدن عضلات صورت، روش های درمانی آن متفاوت خواهند بود. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب در ساختمان پزشکان آریا، درمان فلج صورت ناشی از سکته مغزی، بخشی از درمان و توانبخشی کلی سکته مغزی خواهد بود. به این معنا که ابتدا باید عامل سکته مغزی برطرف شود. در عین حال فرد نیازمند توانبخشی برای بهبود و بازگشت توانمندی عصبی و عضلانی صورت خود خواهد بود. در این میان ماساژ درمانی، کار درمانی، حرکت درمانی، فیزیوتراپی، گفتار درمانی و طب سوزنی کمک شایانی به بهبود سریعتر فلج صورت پس از سکته مغزی خواهند کرد.

در صورتی که فلج صورت ناشی از فلج بلز باشد، به طور معمول نیاز به داروی خاصی نبوده و فلج صورت ظرف مدت 6 ماه خود به خود و بطور کامل برطرف خواهد شد. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و  هیپوفیز ایران، مصرف داروهایی نظیر استروئیدهای خوراکی (پردنیزون) و داروهای ضد ویروسی بلافاصله پس از بروز علایم می تواند به افزایش سرعت بهبود فلج بلز کمک شایانی نماید. فیزیوتراپی و گفتار درمانی نیز به عنوان توانبخشی برای فلج بلز بسیار موثر بوده و به فرد کمک می کنند تا عضلات فلج شده صورت وی تحلیل نروند.

توانایی های راه رفتن در بیماران سکته مغزی ترکیبی پیچیده از مهارت های برخاستن، نشستن، تعادل، هماهنگی حرکتی، و جابجایی هستند. از 48 ساعت بعد از سکته مغزی، توانبخشی برای بازگشت حرکت های بیماران سکته مغزی آغاز می شود. به تدریج با افزایش آموزش های کاردرمانی، فیزیوتراپی، ماساژ درمانی و طب سوزنی، هم توانمندی های عصبی و هم قدرت عضلانی بیماران باز گشته و آنها مرحله به مرحله و به تدریج قادر خواهند شد که ایستاده و راه بروند. گاهی اوقات با توجه به شدت سکته مغزی ممکن است فرد نیازمند عصا و یا واکر برای راه رفتن باشد که در صورت شدید بودن سکته احتمال دارد تا آخر عمر ناچار به استفاده از آنها باشد.

در صورتی که سکته مغزی در نیمکره چپ مغز باشد، احتمال دارد توانایی تکلم بیماران سکته مغزی به طور موقت یا دایم، کامل یا ناقص از دست برود. به این وضعیت آفازی (زبان پریشی) ثانویه می گویند که شامل انواع بیانی (بروکا)، ادراکی (ورنکیه)، و نامشخص (آنومیک) می شود. از نظر فنی درمان مشکلات زبان پریشی (آفازی) ناشی از سکته مغزی بخش از روند کلی درمان را شامل می شود.

به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، داروی خاصی برای درمان مشکلات تکلم ناشی از سکته مغزی متفاوت از داروهای درمان سکته وجود ندارد. عمده فرآیند درمان شامل گفتار درمانی، طب سوزنی و ماساژ درمانی است. درمان آفازی یک دوره زمانی حساس اولیه دارد و معمولاً بعد از آن بخشی از مشکلات تکلم بیماران باقی خواهند ماند. طبق بررسی های متخصصان تحت نظر دکتر محمد صمدیان جراح مغز در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، آموزش خانواده و اطرافیان به همراه گفتار درمانی و زبان درمانی کمک شایانی به کاهش مشکلات تکلم بیماران بعد از سکته مغزی آنها خواهد کرد.

درمان فلج ناشی از سکته مغزی با استفاده از توانبخشی در بخش مراقبت های ویژه بلافاصله بعد از پایدار شدن وضعیت بیمار و ظرف 48 ساعت پس از سکته مغزی آغاز می شود. اولین گام در درمان فلج ناشی از سکته مغزی تشویق بیمار به انجام حرکت مستقل و غلبه بر ضعف و فلج است. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، در این مرکز درمانگران متخصص حوزه توانبخشی، به بیمار دچار سکته مجموعه ای حرکات و تمرین ها را می دهند تا وی بتوان به تدریج توان و قدرت جابجایی اندام های دچار فلج را مجدداً به دست آورد.

بیمار دچار فلج ناشی از سکته مغزی لازم است مجدداً بسیاری از حرکات را از نو یاد بگیرد. به این معنا که بلند شدن از بستر، نشستن، حرکت بین تخت و صندلی، ایستادن و حتی راه رفتن را در بسیاری اوقات باید به بیمار دچار فلج ناشی از سکته مغزی آموزش داد. ابتدا فرد با کمک درمانگر و مراقبان خود تمرین کرده و بتدریج خودش بدون کمک دیگران این فعالیت ها را انجام خواهد داد.

شروع یادگیری مجدد مهارت های زندگی شخصی روزمره همچون غذا خوردن، دوش گرفتن، لباس پوشیدن، شانه کردن موها، اجابت مزاج و طهارت، موارد ضروری برای درمان فلج بعد از سکته مغزی و بازگشت به زندگی مستقل است.

توانبخشی برای بیماران دچار فلج ناشی از سکته مغزی طیف وسیعی داشته و بستگی به نوع فلج آنها دارد. نوع فلج مغزی بعد از سکته مغزی نیز به طور کامل بستگی به نوع، میزان آسیب، وسعت، و نواحی تحت تاثیر سکته مغزی و همچنین فاصله زمانی بین سکته مغزی و شروع فرآیندهای درمانی دارد. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب تهران در ساختمان پزشکان آریا، توانبخشی های صورت گرفته در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران شامل توانبخشی های متخصصان کار درمانی، فیزیوتراپی، گفتار درمانی، ماساژ، طب سوزنی، آب درمانی، اکسیژن درمانی پرفشار، روان درمانی، عطر درمانی، تحریک مغزی مغناطیسی (TMS)، تمرینات آینه ای، تحریک مغزی الکتریکی (tDCS)، خواب درمانی، رژیم و تغذیه اصلاحی هستند.

مشاوره رایگان و رزرو نوبت