سر درد های دوران بارداری، دلایل و درمان

سردردهای دوران بارداری در بین زنان حامله شکایتی شایع است و طبق بررسی های صورت گرفته حداقل 39% از زنان در دوره بارداری و پس از آن دچار سردرد می شوند. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، سردردهای دوران بارداری می توانند متفاوت از سردرد های معمول باشند و در اکثر اوقات آسیبی برای مادر و جنین به همراه ندارند. این سردردها که از سه ماهه اول بارداری تا چندین ماه بعد از زایمان ممکن است ادامه یابند، در هر زمان دلیل و نوع خاصی دارند. در صورتی که این سردردهای دوران بارداری برای شما مکرر و آزارنده هستند، حتماً با پزشک زنان و جراح متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید تا معاینه، آزمایش، بررسی و در صورت لازم تصویربرداری از مغز شما به عمل آید.

تقریباً همه زنان در زندگی خود گاه و بیگاه دچار سردرد می شوند. در حقیقت طبق تحقیقات صورت گرفته شایع ترین شکایت پزشکی در زنان و مردان، سردرد است. اما سردردهای دوران بارداری آزارنده هستند.

سردرد در بارداری اغلب به دلیل تغییرات هورمونی حین حاملگی برای زنان باردار رخ می دهد. مادرانی که نزدیک زایمانشان است ممکن است افزایش یا کاهش سردردهای دوران بارداری را تجربه نمایند. سردردهای بدون دلیل و مکرر دوره بارداری ممکن است به دلیل وضعیتی خطرناک به نام پره اکلامپسی باشد که باید توسط پزشک متخصص بررسی شود.

به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، بیشتر زنان باردار طی سه ماهه اول و سه ماهه سوم تجربه سردردهای دوران بارداری را دارند. اگر شما تجربه بارداری را داشته باشید، احتمالاً افزایشی در تعداد سردردهای خود را حین هفته نهم بارداری تجربه کرده اید.

سردرد ها در هر دوره از بارداری به دلایل متعددی رخ می دهند. علت آن هم تغییرات فیزیولوژیک بدن زنان باردار متناسب با رشد جنین در رحم است. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی سایر دلایل سردرد دوره بارداری عبارتند از:

سردردهای دوران بارداری برای حدود 40% از زنان رخ داده و یکی از مشکلات طبی آزارنده برای آنها است. به خصوص مواجهه و مدیریت سردرد در سه ماهه اول بارداری بسیار سخت و دشوار می باشد، چون شما برای پیشگیری از اسیب به جنین، نمی توانید بسیاری از داروهای آرام بخش را مصرف کنید.

دلیل دقیق سردردهای دوره بارداری هنوز مشخص نشده است. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، در سه ماهه اول بارداری، تغییرات هورمونی و تغییر در حجم خون جزو عوامل اصلی بروز سردرد در زنان باردار است. در عین حال، سردردهایی که کل سر را در بر می گیرند می توانند ناشی از استرس، خستگی و فشار بالای چشم باشد. سردردهای سینوسی معمولاً به دلیل گرفتگی بینی و آب ریزش بینی باشند که در اوایل بارداری رایجند. گرسنگی و سطوح پایین قند خون نیز می توانند منجر به سردرد در سه ماهه اول بارداری شوند. در عین حال کم ابی ناشی از حالت تهوع و استفراغ اویل دوره بارداری از جمله عوامل بروز سردردهای بارداری هستند. میگرن هم می تواند در این میان به سردردهای بارداری اضافه شده و سردردهای شدیدی ایجاد نماید که به دلیل عدم امکان مصرف دارو، شدت آن بیشتر می شود.

میگرن نوع خاصی از سردرد است که معمولاً در یک طرف سر رخ می دهد. شدت میگرن می توانید از خفیف تا بسیار شدید باشد. افرادی که دچار میگرن می شوند، ممکن است به حدی دچار مشکل شوند که حالت بیماری، استفراغ، و حساسیت شدید به نور و یا صدا را حین حمله میگرن خود تجربه نمایند.

به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب ایران در ساختمان پزشکان آریا، در دوران بارداری، میگرن در زنان باردار در چند ماه اول بارداری می تواند بسیار شدیدتر شود. اما در اکثر زنان دارای میگرن که باردار شده اند، به تدریج با پیشرفت بارداری، هنگامیکه سطح هورمون استروژن تثبیت می شود، سردردهای میگرنی دوره بارداری نیز بهبود می یابند.

در عین حال اما، در برخی دیگر از زنان ممکن است سردردهای میگرنی دوره بارداری تغییر نکرده و یا حتی تعداد حمله های میگرن حین دوره بارداری کاهش یابد. حتی برخی از زنان دارای سابقه میگرن، هنگام بارداری نوع متفاوتی از سردردهای میگرنی را تجربه می نمایند. نکته بسیار مهم این است که زنان دارای میگرن طی دوره بارداری نمی توانند داروهای ضد میگرن مصرف نمایند و به همین دلیل زجر بسیار بیشتری را از حمله میگرن در این دوران تجربه می نمایند.

آیا میگرن در دوران بارداری خطرناک است؟

زنانی که سابقه میگرن دارند در دوره بارداری در صورت ابتلا به حملات میگرن با احتمال خطر بیشتری ممکن است دچار فشار خون بالا و پری اکلامپسی شوند. البته این میزان ریسک اندکی بوده و اکثر زنان دارای میگرن بارداری ایمنی را تجربه کرده و دچار فشار خون بالای دوره بارداری نمی شوند.

به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، اگر شما به عنوان یک زن باردار تا پیش از حاملگی خود تجربه سردرد میگرنی نداشته اید و اکنون حین بارداری دچار آن شده اید، لازم است فوراً به ماما، پزشک زنان و یا بخش اورژانس بیمارستان مراجعه نمایید. چون علایم و عوارض پره اکلامپسی دوره بارداری کاملاً مشابه با علایم میگرن هستند.

اما اگر شما قبلاً همیشه سردرد میگرنی داشته اید، جای نگرانی نیست و به تدریج بهتر می شود. تنها وقتی با پزشک و ماما تماس بگیرید که نوع و کیفیت سردرد میگرنی شما متفاوت از سابق شده باشد.

در ماه های آخر بارداری سردردهای زنان باردار شکل متفاوتی به خود می گیرند. همه علت و هم شکل سردردهای شما ممکن است به طور کلی با مراحل اول بارداری متفاوت باشند. به نظر دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، دلایل سردردهای ماه های آخر بارداری عبارتند از:

به همین دلیل لازم است در صورت وجود سردرد در ماه های آخر دوره بارداری که از حالت معمول خود خارج شده اند، حتماً با ماما، پزشک زنان و جراح مغز و اعصاب خود مشورت نمایید تا در صورت وجود کوچکترین خطر، به سرعت به درمان شما پرداخته و جان شما و فرزندتان را حفظ نمایند.

سردردهای شدید دوره بارداری از جمله وضعیت های چالش بر انگیزی هستند که در مواردی نادر منشاء آنها اختلالات غدد درون زیر مغزی است. یکی از این نوع سردردهای دوره بارداری ناشی از آپوپلکسی غده هیپوفیز می باشد. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، آپوپلکسی غده هیپوفیز به معنای تخریب ناگهانی  بافت هیپوفیز به دلیل انفارکتوس یا خونریزی درون این غده است.

به طور معمول علت بروز آپوپلکسی غده هیپوفیز، تومور هیپوفیز است. بزرگ شدن غده هیپوفیز طی دوره بارداری در زنان امری طبیعی است. به همین دلیل احتمال خونریزی و یا پارگی تومورهای هیپوفیز حین دوره حاملگی بسیار بیشتر خواهد شد. دلیل این بزرگ شدن غده هیپوفیز در دوره بارداری ناشی از هایپر تروفی و هایپر پلازی سلول های سلول های تولید کننده پرولاکتین است که تحت تاثیر افزایش استروژن رخ می دهد.

افزایش حجم هیپوفیز تا 120 الی 130 درصد اندازه طبیعی در دوره بارداری گزارش شده است. به همین دلیل احتمال آپوپلکسی آن زیاد است. بزرگ شدن حجم غده هیپوفیز و تومور هیپوفیز در دوره بارداری به تنهایی می تواند منجر به ایسکمی و ترومبوز در مغز شود. در صورت آپوپلکسی هیپوفیز، فرد دچار خونریزی مغزی می شود.

علایم و عوارض معروف آپوپلکسی هیپوفیز در دوره بارداری عبارتند از:

• سردرد شدید ناگهانی در 97 درصد موارد
• حالت تهوع در 80 درصد اوقات
• از دست دادن میدان بینایی در 71 درصد مواقع

آپوپلکسی هیپوفیز وضعیت بسیار اورژانسی است. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران، در صورت  عدم مداخله و درمان دارویی و یا جراحی مغز به موقع، احتمال بسیاری دارد که هم مادر و هم جنین وی فوت شوند. طبق بررسی های صورت گرفته حدود نیمی از زنان باردار دچار آپوپلکسی هیپوفیز نیازمند جراحی هستند. حدود 61% از موارد داروهای جانشینی هورمون و 31 % موارد نیز نیازمند تجویز برومو کریپتون می باشند. در صورت درمان به موقع پس از مشاهده سردردهای تومور هیپوفیز، هم مادر و هم جنین در سلامت کامل باقی می مانند.

هر نوع از سردردهای دوره بارداری بسته به کیفیت و نوع خود نیازمند درمان های متفاوتی هستند. به نظر دکتر محمد صمدیان بهترین دکتر مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، با توجه به وضعیت خاص دوره بارداری، مصرف بسیاری از داروها، حتی داروهای طب سنتی و داروهای گیاهی ممکن است آسیب های جبران ناپذیری به رشد جنین شما به خصوص رشد مغز و اعصاب وی، وارد آورد. به همین دلیل پیش از هرگونه مداخله و درمان سردردهای خود، لازم است حتماً با پزشک زنان و جراح مغز اعصاب مشورت نمایید.

به طور کلی برای سردردهای دوره بارداری می توان از روش های زیر استفاده نمود:

• برای سردرد سینوسی، استفاده از کمپرس گرم و بخور داغ در محدوده چشم و بینی
• برای سردردهای تنشی، کمپرس سرد یا کیسه یخ در پایین گردن
• کاهش حجم غذا در هر وعده و افزایش تعداد وعده های غذایی برای کنترل قند خون و پیشگیری از سردردهای بارداری
• ماساژ شانه و گردن
• استراحت در اتاق تاریک
• تمرین تنفس عمیق و شکمی
• دوش یا وان آب گرم
• اصلاح حالت بدنی به ویژه در سه ماهه سوم بارداری

در عین حال خوردن مواد مغذی طبق دستور پزشک، پیاده روی روزانه حداقل 40 دقیقه، رعایت بهداشت خواب، مصرف کوآنزیم Q10 و مکمل های منیزیم و روی (زینک) کمک بسیار زیادی به پیشگیری از بروز سردرد به ویژه حملات میگرنی می نمایند. لازم است توجه نمایید که در دوره بارداری باید از میزان کار روزانه خود کاسته و استراحت بیشتری داشته باشید تا سالمتر بمانید.

برای سردرد در بارداری چه قرصی بخوریم

به طور کلی مصرف بخش عمده ای از داروها طی دوره بارداری ممنوع است. بسیاری از داروهای بیماری های مزمن همچون صرع، تصلب چندگانه (MS)، میگرن، و سردرد منجر به نواقص غیرقابل جبران مادرزادی و مشکلات جدی نقص عضو جنین خواهند شد. به همین دلیل به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، تمرکز اولیه شما در دوره بارداری برای درمان سردردهای بارداری باید غیر دارویی باشد.

در عین حال در صورت صلاحدید و تجویز پزشک متخصص شما می توانید از داروهای زیر برای کنترل و کاهش سردردهای خود استفاده نمایید:

• پارستامول
• استامینوفن ساده

داروهای مسکنی که باید طی دوره بارداری از آنها اجتناب نمایید عبارتند از:

این گروه از داروهای سردرد به راحتی می توانند منجر به سقط جنین به خصوص در ماه های اول بارداری شوند. در صورت زنده ماند جنین، منجر به نقص عضو جنین و مشکلات مغزی و عصبی فرزند شما شوند.

درمان سردرد در بارداری با طب سنتی

طب سنتی شرقی ابزارهای بسیار خوبی برای درمان سردرد در بارداری دارد. طبق بررسی های صورت گرفته، تمرینات خاصی از یوگا در دوره بارداری نتایج شگفت انگیزی در کاهش دردهای دوره بارداری به خصوص سردردهای دوره بارداری دارند. بهتر از با هماهنگی با ماما و پزشک زنان خود به یکی از مراکز تخصصی یوگای بارداری که متخصصان آن در این حوزه تجربه دارند مراجعه نمایید.

یکی دیگر از درمان های بسیار جالب و موثر برای کاهش دردهای دوره بارداری به ویژه سردرد، میگرن و کمردرد، طب سوزنی است. پژوهش های متعدد نشان داده اند که طب سوزنی در مدیریت درد و بهبود کیفیت زندگی زنان باردار بسیار موثر است. به ویژه اینکه طب سوزنی روشی بسیار ایمن در دوره بارداری است. تنها نکته مهم این است که اگر به مرکز طب سوزنی مراجعه می کنید، مطمئن شوید که متخصص طب سوزنی آنجا به تکنیک های طب سوزنی بارداری وارد بوده و حتماً از سوزن های یکبار مصرف برای شما استفاده می کنند.

همچنین استفاده از دمنوش و روغن و پماد موضعی نعنا فلفلی (پپرمینت)، رزماری، فلفل(کاپسیدین)، ابوفاس، ویکس، و بابونه از دیرباز راهبردهای بی نظیر طب سنتی برای کاهش و تسکین سردرد بوده اند و در دوره بارداری نیز استفاده از آنها مشکلی برای شما ایجاد نخواهد کرد.

در صورتی که شما در دوره بارداری و چند ماه بعد از آن سردردهایی دارید که مکرر رخ داده و با مسکن های خفیف نظیر پارستامول از بین نمی روند، ممکن است شما دچار وضعیت طبی خطرناکی شده باشید که به آن پری اکلامپسی می گویند. در پره اکلامپسی زنان باردار دچار افزایش فشار خون و مشکلات کلیوی می شوند. این وضعیت هم برای مادر و هم برای نوزاد خطرناک است. به طور معمول پری اکلامپسی در نیمه دوم بارداری رخ می دهد.

در عین حال، در صورتی که همراه با سردرد دوران بارداری، دچار درد زیر دنده ها، احساس سوزش قلب، مشکلات بینایی، و ورم صورت، دستان، و یا پاها شدید، حتماً به پزشک مراجعه نمایید.

آیا سردرد در بارداری خطرناک است؟

سردردهای دوره بارداری به دلیل تغییرات هورمونی، حجم خون، و نیز افزایش ابعاد ساختارهای مغزی به ویژه هیپوفیز، طبیعی هستند و هیچ خطر خاصی شما و جنینتان را تهدید نمی کند. اما در صورت تداوم و تشدید سردرد در بارداری، به دلیل احتمال پره اکلامپسی بهتر است حتماً با ماما و یا پزشک زنان خود مشورت نمایید تا معاینات و در صورت لزوم درمان های مناسب را برای شما انجام دهند.

برای سردرد در بارداری چه بخوریم؟

بهترین نوشیدنی برای کاهش سردرد در بارداری، آب و مایعات فراوان هستند. در عین حال کاهش مصرف غذاهای چرب و یا مواد محرک بالا برنده فشار خون نیز کمک شایانی به مدیریت سردردهای دوره بارداری می نمایند. در عین حال بهتر است میزان مصرف غذا در هر وعده را کم نموده و بجای آن تعداد وعده های غذایی خود را طی روز افزایش دهید.

آیا میگرن در دوران بارداری خطرناک است؟

میگرن خود به تنهایی هیچ عارضه و تاثیر منفی برای بارداری و رشد جنین شما به همراه ندارد. اما، مصرف داروهای ضد سردرد و ضد میگرن طی بارداری اکیداً ممنوع هستند، زیرا منجر به نقص عضو مادرزادی جنین و یا حتی سقط جنین خواهند شد.

علت سردرد در ماه آخر بارداری چیست؟

به طور معمول به دلیل تغییرات اندازه ساختارهای مغزی در اواخر بارداری، افزون بر تغییرات حجم خون و هورمون ها، سردردهای بارداری در اواخر دوره حاملگی ممکن است تشدید شوند. همچنین، سردردهای اواخر بارداری ممکن است به دلیل پره اکلامسی باشد. بنابراین بهتر است با پزشک و مامای خود در صورت تکرار و تشدید سردرد تماس بگیرید.

مشاوره رایگان و رزرو نوبت