عناوین مهم
آدنوم هیپوفیز تومورهای خوش خیم غده هیپوفیز هستند. آدنوم هیپوفیزها غیر سرطانی هستند، اما می توانند با عملکرد طبیعی هیپوفیز تداخل داشته باشند و باعث ایجاد شرایط خاصی شوند. جراحان مغز و اعصاب آدنوم هیپوفیز را با جراحی، دارو، پرتودرمانی یا ترکیبی از این موارد درمان می کنند. برخی از آدنوم هیپوفیزها باعث می شوند که غده هیپوفیز مقدار زیادی از هورمون های خاصی را که عملکردهای مهم بدن را کنترل می کنند، بسازد. برخی دیگر می توانند باعث شوند که غده هیپوفیز مقدار بسیار کمی از این هورمون ها را بسازد.
بیشتر تومورهای هیپوفیز خوش خیم هستند یعنی سرطان نیستند. نام دیگر این تومورهای غیر سرطانی آدنوم هیپوفیز است. بیشتر آدنوم ها در غده هیپوفیز یا در بافت اطراف آن باقی می مانند و به کندی رشد می کنند. آنها معمولاً به سایر قسمت های بدن پخش نمی شوند. تومورهای هیپوفیز را می توان به روش های مختلفی درمان کرد. تومور ممکن است با جراحی برداشته شود. یا ممکن است رشد آن با داروها یا پرتودرمانی کنترل شود. گاهی اوقات، سطح هورمون ها با دارو کنترل می شود.
آدنوم هیپوفیز چیست؟
آدنوم هیپوفیز رشد سلولی خوش خیم (غیر سرطانی) در غده هیپوفیز است. برخلاف سرطان، به سایر قسمت های بدن شما سرایت نمی کند. اما همانطور که آدنوم هیپوفیز رشد می کند، می تواند بر ساختارهای مجاور فشار وارد کند و علائمی ایجاد کند.
غده هیپوفیز چندین هورمون مهم ترشح می کند، از جمله:
- هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH یا کورتیکوتروپین)
- هورمون ضد ادراری (ADH یا وازوپرسین)
- هورمون محرک فولیکول (FSH)
- هورمون رشد (GH)
- هورمون لوتئینه کننده (LH)
- اکسی توسین
- پرولاکتین
- هورمون محرک تیروئید (TSH)
انواع آدنوم هیپوفیز عبارتند از:
جراحان و متخصصان مغز و اعصاب، آدنوم های هیپوفیز را بر اساس اینکه آیا هورمون های اضافی تولید می کنند یا نه، دسته بندی می کنند.
آدنوم هیپوفیز عملکردی: این آدنوم ها هورمون می سازند. بسته به نوع هورمونی که می سازند، علائم مختلفی ایجاد می کنند. آدنوم های عملکردی هیپوفیز خود به چند دسته تقسیم می شوند، از جمله موارد زیر:
- هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک : این هورمون همچنین به عنوان ACTH شناخته می شود. این تومورها گاهی اوقات آدنوم کورتیکوتروف نیز نامیده می شوند.
- هورمون رشد : این تومورها آدنوم سوماتوتروف نامیده می شوند.
- هورمون لوتئینه کننده و هورمون محرک فولیکول : این هورمون ها به نام گنادوتروپین نیز شناخته می شوند. تومورهای هیپوفیز که این هورمون ها را می سازند آدنوم گنادوتروف نامیده می شوند.
- پرولاکتین : این تومورها پرولاکتینوما یا آدنوم لاکتوتروف نامیده می شوند.
- هورمون محرک تیروئید : این تومورها آدنوم تیروتروف نامیده می شوند.
آدنوم هیپوفیز غیر عملکردی : این آدنوم ها هورمون نمی سازند. علائمی که آنها ایجاد می کنند مربوط به فشاری است که رشد آنها زبر غده هیپوفیز، اعصاب مجاور و مغز وارد می کند.
ماکروآدنوما : اینها آدنوم های بزرگتری هستند. اندازه آنها حدود 1 سانتی متر یا بیشتر است. آنها می توانند عملکردی یا غیرعملکردی باشند. ماکروآدنوم ها دو برابر بیشتر از میکروآدنوم ها شایع هستند. همچنین به احتمال زیاد باعث ایجاد سطوح پایین تر از حد طبیعی یک یا چند هورمون هیپوفیز می شوند که این موضوع به عنوان هیپوفیتاریسم ( کم کاری هیپوفیز ) شناخته می شود.
میکروآدنوما : این آدنوم ها کوچکتر هستند. اندازه آنها کمتر از 1 سانتی متر است. آنها می توانند عملکردی یا غیرعملکردی باشند.
تومورهای هیپوفیز با کیست هیپوفیز متفاوت هستند. کیست کیسه ای است که ممکن است با هوا، مایع یا مواد دیگر پر شود. تومور یک توده غیرعادی از سلول است که ممکن است در طول زمان رشد کند. کیست ها ممکن است روی یا نزدیک غده هیپوفیز ایجاد شوند، اما تومور یا آدنوم نیستند.
میزان شیوع آدنوم هیپوفیز
آدنوم هیپوفیز می تواند در هر سنی رخ دهد اما در افراد 30 یا 40 ساله شایع تر است. احتمال ابتلا به آدنوم هیپوفیز در زنان و افرادی که در بدو تولد به آنها ژن مونث اختصاص داده شده است (AFAB) نسبت به مردان و افرادی که در بدو تولد مذکر هستند (AMAB) بیشتر است.
آدنوم هیپوفیز 10 تا 15 درصد از تمام تومورهایی را تشکیل می دهد که در جمجمه ایجاد می شود. حدود 77 نفر از هر 100000 نفر به آدنوم هیپوفیز مبتلا هستند، اما محققان فکر می کنند آدنوم در واقع در 20٪ از افراد در مقطعی از زندگی رخ می دهد. از آنجایی که بسیاری از افراد مبتلا به آدنوم هیپوفیز، به ویژه میکروآدنوم، بدون علامت هستند، معمولا هرگز مشخص نمی شوند.
علائم آدنوم هیپوفیز
همه تومورهای هیپوفیز علائمی ایجاد نمی کنند. گاهی اوقات این تومورها در طول آزمایش تصویربرداری، مانند MRI یا سی تی اسکن، که به دلیل دیگری انجام می شود، پیدا می شوند. اگر تومورهای هیپوفیز علائمی ایجاد نکنند، معمولاً نیازی به درمان ندارند.
علائم تومور هیپوفیز ممکن است ناشی از فشار تومور بر مغز یا سایر قسمت‌های اطراف باشد. علائم همچنین می تواند ناشی از عدم تعادل هورمونی باشد. هنگامی که تومور هیپوفیز بیش از حد یک یا چند هورمون تولید کند، سطح هورمون می تواند افزایش یابد. یا یک تومور بزرگ که عملکرد غده هیپوفیز را مختل می کند ممکن است باعث کاهش سطح هورمون ها شود.
علائم ناشی از فشار تومور : ماکروآدنوم می‌تواند بر غده هیپوفیز، اعصاب، مغز و سایر قسمت‌های بدن اطراف فشار وارد کند. که می تواند علائمی مانند موارد زیر داشته باشد:
- سردرد
- مشکلات بینایی ناشی از فشار روی عصب بینایی، به ویژه از دست دادن دید جانبی که به آن دید محیطی و دید دوگانه نیز می گویند.
- درد در صورت، گاهی شامل درد سینوسی یا گوش درد
- افتادگی پلک
- تشنج
- تهوع و استفراغ
علائم ناشی از تغییرات هورمونی :
مقادیر کم هورمون
ماکروآدنوم ها می توانند توانایی غده هیپوفیز را برای ساختن هورمون ها محدود کنند. هنگامی که این اتفاق افتد، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خستگی یا ضعف.
- کمبود انرژی.
- مشکلات جنسی، مانند مشکلات نعوظ و علاقه کمتر به رابطه جنسی.
- تغییرات در چرخه های قاعدگی.
- حالت تهوع.
- احساس سرما.
- کاهش یا افزایش وزن بدون فعالیت خاص.
مقادیر بالای هورمون
آدنوم هیپوفیز عملکردی معمولاً مقدار زیادی از یک هورمون را می سازد. که بدن را در معرض سطوح بالایی از آن هورمون قرار می دهد. به ندرت، آدنوم هیپوفیز ممکن است بیش از یک هورمون تولید کند. انواع زیر از آدنوم های هیپوفیز عملکردی بسته به هورمون هایی که می سازند، علائم مختلفی ایجاد می کنند.
تومورهای هیپوفیز که هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک می سازند . باعث ایجاد بیماری به نام بیماری کوشینگ می شود. بیماری کوشینگ یکی از علل سندرم کوشینگ است.
تومورهای هیپوفیز که هورمون رشد می سازند، تومورهای ترشح کننده هورمون رشد یا آدنوم سوماتوتروف نیز نامیده می شوند. هورمون رشد بیش از حد منجر به بیماری ای به نام آکرومگالی می شود.
کودکان و نوجوانانی که هورمون رشد بیش از حد دارند نیز ممکن است سریعتر یا بلندتر از حد معمول رشد کنند. به این حالت غول‌پیکری می‌گویند.
تومورهای هیپوفیز که هورمون لوتئینه کننده و هورمون محرک فولیکول می سازند. هورمون لوتئینیزه کننده (LH) و هورمون محرک فولیکول (FSH) نیز به عنوان گنادوتروپین شناخته می شوند. تومورهای هیپوفیز که این هورمون ها را می سازند آدنوم گنادوتروف نامیده می شوند.
تومورهای هیپوفیز که پرولاکتین را می سازند . به این آدنوم ها پرولاکتینوم می گویند. مقدار بیش از حد هورمون پرولاکتین می تواند منجر به کاهش سطح هورمون های جنسی در بدن – استروژن و تستوسترون شود.
تومورهای هیپوفیز که هورمون محرک تیروئید می سازند . تومورهای هیپوفیز که هورمون محرک تیروئید را تولید می کنند، آدنوم تیروتروف نامیده می شوند. آنها باعث می شوند غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروکسین، که T-4 نیز نامیده می شود، بسازد. که منجر به بیماری ای به نام پرکاری تیروئید می شود . پرکاری تیروئید می تواند متابولیسم بدن را تسریع کند و علائم زیادی ایجاد کند.
تشخیص و آزمایشات آدنوم هیپوفیز
روند تشخیصی آدنوم هیپوفیز بستگی به نوع آدنوم و اینکه آیا علائم ایجاد می کند یا خیر دارد.اگر آدنوم هیپوفیز ترشح کننده هورمون است پزشک شما احتمالاً پیش از تشخیص آدنوم، بیماری را بر اساس علائم شما تشخیص می دهد. گاهی اوقات، پزشکان به طور تصادفی آدنوم هیپوفیز را هنگامی که آزمایش تصویربرداری از مغز را برای وضعیت دیگری انجام می دهید، پیدا می کنند. در این موارد، آدنوم معمولا کوچک است و عمل نمی کند. آزمایشاتی که ممکن است انجام شود :
- آزمایش خون
- تست های تصویربرداری: اسکن ام آر آی یا سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری) از سر
- معاینه چشم
درمان آدنوم هیپوفیز
جراحان مغز و اعصاب معمولاً آدنوم هیپوفیز را با جراحی، دارو، پرتودرمانی یا ترکیبی از این موارد درمان می کنند.
جراحی برای برداشتن آدنوم هیپوفیز
اگر آدنوم هیپوفیز دارید که باعث عدم تعادل هورمونی می شود، پزشک شما احتمالاً جراحی را برای برداشتن تمام یا بخشی از آدنوم توصیه می کند. بسته به اندازه آدنوم و شدت علائم، ممکن است به چندین عمل جراحی نیاز داشته باشید.
جراح شما احتمالاً از نوعی جراحی به نام جراحی ترانس اسفنوئیدال برای برداشتن آدنوم هیپوفیز استفاده می کند، که شامل عبور از بینی و سینوس اسفنوئید، فضای خالی در جمجمه در پشت مجرای بینی و زیر مغز، برای انجام جراحی است. جراحان از این روش برای 95 درصد تومورهای هیپوفیز استفاده می کنند.
اگر آدنوم بیش از حد بزرگ باشد که از طریق حفره سینوس شما خارج شود، جراح ممکن است جمجمه را باز کند (جراحی ترانس کرانیال) تا به هیپوفیز و آدنوم برسد. این یک تکنیک جراحی نادر برای آدنوم هیپوفیز است.
