تصویربرداری کامپیوتری یا سی تی اسکن سر و گردن روشی خاص از تصویربرداری اشعه X برای تشخیص دقیق آسیب‌های تروماتیک مغزی (TBI)، سردردهای شدید، خواب آلودگی، آنوریسم، خونریزی مغزی، سکته، و تومورهای مغزی است. CT اسکن تصاویر واضح و پر جزییاتی از ساختارهای درونی سر فراهم می آورد که به بهبود تشخیص مشکلات مغزی شما توسط جراح مغز و اعصاب کمک شایانی می کند. این روش تشخیصی غیر تهاجمی است و نیاز به هیچ گونه جراحی و یا ایجاد برش در بدن ندارد و به گفته دکتر محمد صمدیان برترین جراح مغز و اعصاب تهران در کلینیک قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، یکی از ابزارهای رایج تمامی جراحان مغز و اعصاب است.
عناوین مهم
سی تی اسکن سر و گردن چیست؟
سی تی اسکن سر و گردن یک روش تصویربرداری پیشرفته تشخیصی غیر تهاجمی است که با استفاده از اشعه X برای تولید عکس‌های افقی (اسلایس، برش) از مغز شما می‌باشد. سی تی اسکن سر و گردن می‌تواند اطلاعات و جزییات بیشتری، نسبت به تصویربرداری اشعه ایکس معمولی، از بافت‌ها و ساختار مغزی شما به جراح مغز و اعصاب ارائه نماید و در نتیجه داده‌‌های مفصل‌تری در مورد آسیب‌های و یا بیماری‌های مغزی شما فراهم می‌آورد.
در سی تی اسکن سر و گردن، اشعه ایکس در یک محور دایره‌ای دور بدن شما می‌چرخد و به این ترتیب از زوایای مختلف مغزتان تصویربرداری می‌کند. این تصاویر اشعه ایکس به کامپیوتر منتقل شده و توسط سیستم‌های بسیار پیشرفته تبدیل به تصاویر دوبعدی می‌گردند.
چگونه سی تی اسکن سر و گردن گرفته می شود؟
CT اسکن سر و گردن در بیمارستان یا مرکز تخصصی رادیولوژی انجام می‌شود. پیش از آن که برای تصویربرداری CT اسکن سر و گردن بروید لازم است نکات زیر را اجرا کنید:
- در صورت داشتن دیابت و مصرف گلوکوفاژ، لازم است از پزشکتان اجازه بگیرید.
- با خود هیچگونه جواهرات و زیور آلاتی به همراه نداشته باشید.
- حتماً نسخه و دستورالعمل پزشک برای CT اسکن سر و گردن را با خود به همراه ببرید.
در محل تصویربرداری، پرستار یا متخصص رادیولوژی از شما سوالاتی در مورد سوابق پزشکی شما پرسیده و به شما لباس مخصوص برای CT اسکن سر و گردن را می‌دهد. سپس شما را به دستگاه CT اسکن سر و گردن هدایت می‌کنند و در صورت نیاز پرستاران شما رو روی تخت دستگاه می‌خوابانند.
برخی انواع خاص CT اسکن سر و گردن نیازمند تزریق ماده حاجب هستند. این ماد کمک می‌کند کنتراست عکس بالا رفته و با وضوح بهتری ساختارهای درونی مغز شما مشخص شوند. در صورت نیاز به تزریق ماده حاجب لازم است 4 تا 6 ساعت پیش از آن از خوردن و آشامیدن پرهیز نمایید. تزریق ماده حاجب وریدی و از طریق رگ دست می‌باشد.
مدت زمان CT اسکن سر و گردن کامل بین 30 ثانیه تا چند دقیقه است. هنگام اجرای تصویربرداری، تخت شما به جلو و عقب می‌رود تا اسکنر اشعه ایکس که در حال چرخش دور شماست از نواحی مورد درخواست پزشک عکس‌برداری کند. به هر یک از این عکس‌ها، برش (اسلایس) گفته می شود. نتایج CT اسکن سر و گردن شما هم به صورت فیلم رادیوگرافی، هم بر روی سی‌دی و هم به صورت گزارش مکتوب متخصص رادیولوژی تحویل شما می‌گردد.
کاربردهای سی تی اسکن در جراحی مغز و اعصاب
به گفته دکتر محمد صمدیان استاد جراحی مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، CT اسکن سر و گردن برای تشخیص و پایش وضعیت های زیر تجویز می‌شود:
| · نقایص مادرزادی در سر یا مغز | · آسیب‌های تروماتیک مغزی (TBI) |
| · عفونت مغزی | · ضربه و آسیب به سر |
| · تومور مغزی | · ضربه و آسیب به صورت |
| · هیدروسفالی (تجمع مایعات در مغز) | · سکته مغزی |
| · خونریزی مغزی |
در عین حال در موارد زیر برای یافتن علت بیماری های مغز و اعصاب، سی تی اسکن سر و گردن کاربرد فراوانی در جراحی مغز و اعصاب دارند:
- علایم آسیب به مغز (همچون مشکلات بینایی، ضعف عضلانی، بی حسی، مورمور شدن، مشکلات شنوایی، مشکلات گویایی، یا مشکلات بلع)
| · اندازه غیر طبیعی سر کودکان | · غش |
| · تغییر الگوهای تفکر | · تشنج |
| · تغییر الگوهای رفتاری | · سردردهای شدید |
| · از دست رفتن شنوایی |
نتایج غیرعادی در سی تی اسکن مغز و اعصاب
ممکن است در سی تی اسکن شما نتایجی غیر عادی مشاهده شوند که در گزارش متخصص رادیولوژی به جراح مغز و اعصاب شما ذکر می‌شود. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب ایران در ساختمان پزشکان آریا دلایل عمده این نتایج غیرعادی عبارتند از:
| · وضعیت غیرعادی رگهای خونی مغز | · ادم مغزی (ورم مغز) |
| · بدشکلی رگهای خونی مغز | · تومور مغزی |
| · آنوریسم مغزی (ناهنجاری مویرگی مغزی) | · توده مغزی |
| · خونریزی بافت مغزی | · آتروفی مغز (از دست رفتن بافت مغزی) |
| · هماتوم سابدورال (خونریزی تحت سخت شامه) | · هیدروسفالی |
| · عفونت استخوانی جمجمه | · مشکلات اعصاب شنوایی |
| · آسیب مغزی ناشی از جراحت | · سکته مغزی |
| · حمله ایسکمیک گذاری مغزی (TIA) | · |
عوارض سی تی اسکن در جراحی مغز و اعصاب
CT اسکن سر و گردن روشی غیر تهاجمی، سریع و ایمن برای تشخیص طیف وسیعی از مسایل مربوط به جراحی مغز و اعصاب است. نکته مهم این است که بدانیم CT اسکن میزان بیشتری از اشعه ایکس را برای تصویربرداری به کار می برد. به گفته دکتر محمد صمدیان بهترین جراح مغز و اعصاب تهران، در صورتی که بیمار به طور متوالی و مداوم تحت CTاسکن سر و گردن قرار بگیرد احتمال ایجاد تومورهای مغزی و خدای ناکرده سرطان های مغز و استخوان است. اما در صورت گرفتن یکبار CT اسکن هیچ خطری برای بیماران وجود ندارد.
برخی افراد به طور طبیعی به برخی مواد حساسیت (آلرژی) دارند. ممکن است این حساسیت و واکنش‌های آلرژیک (تا حد شوک آنافیلاکتیک) نسبت به مواد حاجب تزریقی در CT اسکن نیز در تعداد اندکی از بیماران وجود داشته باشد. اگر سابقه چنین مسایلی را داشته‌اید حتماً جراح مغز و اعصاب و نیز پزشک مرکز تصویر برداری CT اسکن را پیش از اجرای فرآیند مطلع نمایید.
رایج ترین نوع ماده حاجب به کار رفته، ترکیبات ید است. در صورت حساسیت به ید و یا بروز علایمی مثل حالت تهوع، استفراغ، آبریزش بینی، خارش یا کهیر زدن بدن پس از تزریق ماده حاجب، حتماً به سرعت پرسنل مرکز تصویربرداری را مطلع نمایید. یکی از راه‌های عالی برای کاهش احتمال بروز حساسیت به ماده حاجب، مصرف آنتی هیستامین یا استروئیدها پیش از تزریق ماده حاجب است.
در عین حال با توجه به اینکه تا زمان وجود ماده حاجب در بدنتان ممکن است طعم دهانتان تغییر نموده، گر گرفتنی و افزایش دمای بدن را تجربه نمایید، بهتر است پس از تصویر برداری CTاسکن مغز، میزان مصرف مایعات (آب) خود را افزایش دهید (حدود حداقل 6 تا 8 لیوان) تا ماده حاجب از بدنتان سریعتر خارج شود. افراد دارای دیابت باید میزان بیشتر آب مصرف کنند تا سلامت کلیه هایشان به خطر نیفتد.
خطرات سی تی اسکن در جراحی مغز و اعصاب
سی تی اسکن ممکن است در مورد برخی موارد و افراد همراه با خطراتی باشد. لازم است شما سوابق کامل مواجهه با اشعه، همچون CTاسکن‌های قبلی، و تصاویر اشعه ایکس قبلی خود را در زمان ملاقات جراح مغز و اعصاب به همراه داشته باشید. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برجسته مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، عمده خطرات CT اسکن به دلیل اثر تجمیعی مواجهه به اشعهX در درازمدت برای بیماران است. به همین دلیل موارد زیر باید قبل از CT اسکن مغز حتماً در نظر گرفته شوند:
- بارداری
در صورت بارداری یا احتمال بارداری، حتماً این نکته را با جراح مغز و اعصاب در میان بگذارید. چون CT اسکن حین بارداری منجر به نقایص مغزی و بدنی جبران ناپذیر جنین خواهد شد. همچنین مواد حاجب، بویژه اگر ترکیبات ید داشته باشند، در عین ایجاد واکنش‌های آلرژیک (حساسیت) برای بیمار، می‌توانند مغز جنین را بشدت دچار نقایص مادرزادی نمایند. به همین دلیل، تا جای ممکن در دوره بارداری از روش‌های جایگزین بجای CTاسکن استفاده می‌شود.
- شیردهی:
در صورتی که در شما فرزندی دارید که به او شیر می‌دهید، مشکلی در CTاسکن سر و گردن نیست. اما اگر نیاز به تزریق ماده حاجب برای شما باشد، لازم است حداقل تا 24 ساعت پس از تزریق به کودکتان شیر نداده، شیر را با شیردوش جمع‌آوری نموده و دور بریزید.
- دیابت:
بیمارانی که دچار دیابت هستند و داروی متفورمین (گلوکوفاژ) مصرف می‌نمایند، لازم است حتماً به جراح مغز و اعصاب و نیز به متخصصان رادیولوژی مرکز تصویربرداری CTاسکن سر و گردن پیش از اجرای تصویربرداری و نیز تزریق وریدی ماده حاجب، این مطلب را بگویند. برهم‌کنش مواد حاجب به کار رفته در CTاسکن مغز با متفورمین در بدن منجر به سندرمی خطرناک به نام اسیدوز متابولیک می‌شود که مرگبار است.
در صورتی که دیابت دارید و لازم است CTاسکن با ماده حاجب بگیرید، از 48 ساعت پیش از تزریق داروی متفورمین خود را قطع نمایید. همچنین، پس از CTاسکن، قبل از شروع مجدد گلوکوفاژ (متفورمین) لازم است آزمایش خون کارکرد کلیه بدهید.
