عناوین مهم
غده هیپوفیز چیست و چه عملکردی دارد؟
هیپوفیز یک غده درونریز به اندازه نخود است که در نزدیکی پایه مغز شما قرار دارد. غده هیپوفیز نقش مهمی در کنترل عملکرد بدن شما دارد. غدد درونریز هورمونهایی را در جریان خون ترشح میکنند که عملکردهای بدن شما را کنترل میکنند. سیستم غدد درونریز تقریبا بر تمام سلولها و اندامهای بدن تأثیر میگذارد. گاهی اوقات هیپوفیز را ” غده اصلی ” مینامند زیرا فعالیت سایر غدد درون ریز را کنترل میکند. از همه مهمتر، غده هیپوفیز فعالیت غده تیروئید، غده فوق کلیوی و غدد جنسی (تخمدان ها یا بیضه ها) را کنترل میکند.
پرکاری هیپوفیز چیست؟
هنگامی که غده هیپوفیز شما بیش از حد فعال است، مقادیر زیادی از انواع خاصی از هورمونهای هیپوفیز را در جریان خون آزاد میکند. یک تومور غیر سرطانی (خوش خیم) در غده که آدنوم هیپوفیز نامیده میشود، معمولا علت بروز این مشکل است. فعالیت بیش از حد غده هیپوفیز میتواند باعث اختلالات مختلفی شود که بر رشد، متابولیسم، تولید مثل و سایر عملکردهای حیاتی بدن تأثیر می گذارد.
علت ایجاد پرکاری هیپوفیز
اختلال در عملکرد غده هیپوفیز مانند پرکاری هیپوفیز به احتمال زیاد توسط یک تومور ایجاد میشود. شایعترین نوع تومور آدنوم نام دارد و غیر سرطانی است. تومور میتواند باعث شود غده هیپوفیز بیش از حد هورمون تولید کند. تومور یا مایعی که در اطراف آن وجود دارد، ممکن است بر غده هیپوفیز نیز فشار بیاورد. این فشار میتواند منجر به تولید بیش از حد هورمون یا تولید بسیار کم آن شود که باعث پرکاری و کمکاری هیپوفیز میشود.
علت ایجاد این نوع تومورهای هیپوفیز مشخص نیست، با این حال ممکن است ارثی باشد.
علائم پرکاری هیپوفیز
پرکاری هیپوفیز میتواند چندین بیماری ایجاد کند. علائم پرکاری هیپوفیز بر اساس مشکلاتی که ایجاد میکند متفاوت است.
علائم گالاکتوره یا پرولاکتینوما:
- خستگی
- کاهش میل جنسی
- ناباروری و مشکلات مربوط به تولید مثل
- حساسیت در سینه ها
- قاعدگی نامنظم یا قطع قاعدگی
یکی دیگر از علائم پرولاکتینوما، تولید غیرعادی شیر در زنان غیر باردار است. به ندرت مردان نیز شیر تولید میکنند.
علائم سندروم کوشینگ:
- استخوانهای شکننده
- افزایش موی زائد صورت
- کبودی
- افزایش وزن
- وجود لکه های بنفش روی شکم، ران، سینه و بازو
علائم پرکاری تیروئید:
- عضلات ضعیف
- ضربان قلب سریع
- کاهش وزن
- خستگی
- ضربان قلب غیر طبیعی
- عصبی بودن
کم کاری تیروئید
- مه مغزی
- عدم تحمل سرما
- یبوست
- خشک و زبر شدن پوست و مو
- کاهش میل جنسی
- قاعدگیهای سنگین و مکرر
- خستگی
- افزایش وزن
علائم آکرومگالی:
- مشکلات کششی
- سردرد
- قاعدگی های غیر طبیعی
- زبان بزرگ
- تعریق شدید
- بوی بدن
- دستهای بزرگ
- پاهای بزرگ
- مشکلات مفاصل
- حرکت محدود
- خالهای پوستی
- صدای کلفت
- اختلال در نعوظ
- بزرگ شدن بیش از حد سینه ها
تشخیص پرکاری هیپوفیز
تستهای تشخیصی پرکاری هیپوفیز، بسته به علائم و سابقه پزشکی شما متفاوت است. پس از بررسی علائم و انجام معاینه فیزیکی، پزشک تعیین میکند که کدام تستهای تشخیصی باید استفاده شود. نوع آزمایش ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش خون
- تست تحمل گلوکز خوراکی
- آزمایشهای تخصصی نمونه گیری خون
- در صورت مشکوک بودن به تومور، آزمایشهای تصویربرداری با ام آر آی یا سی تی اسکن
پزشک شما ممکن است از یک یا ترکیبی از این آزمایشها برای تشخیص مناسب استفاده کند.
روشهای درمان پرکاری هیپوفیز
درمان پرکاری هیپوفیز بر اساس تشخیص خاص بیماری ایجاد شده متفاوت خواهد بود. با این حال، درمان آن ممکن است شامل یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:
درمان پرکاری هیپوفیز با دارو
اگر وجود یک تومور باعث پرکاری هیپوفیز شما شود، ممکن است از دارو برای کوچک کردن آن استفاده شود. این امر ممکن است قبل از انجام جراحی برای برداشتن تومور انجام شود. در صورتی که جراحی برای شما گزینه مناسبی نباشد، ممکن است از دارو نیز بر روی تومور استفاده شود. برای سایر بیماری های هیپوفیز، داروها ممکن است به درمان یا مدیریت آنها کمک کنند.
مشکلاتی که ممکن است برای مدیریت یا درمان نیاز به دارو داشته باشد عبارتند از:
- پرولاکتینوما: داروها میتوانند سطح پرولاکتین شما را کاهش دهند.
- آکرومگالی: دارو میتواند میزان هورمونهای رشد را کاهش دهد.
درمان پرکاری هیپوفیز با عمل جراحی
جراحی برای برداشتن تومور از غده هیپوفیز انجام میشود. این نوع از جراحی هیپوفیز را آدنومکتومی ترانس اسفنوئیدال مینامند. برای برداشتن تومور، جراح یک برش کوچک در لب بالایی یا بینی شما ایجاد می کند. این برش به جراح اجازه میدهد تا به غده هیپوفیز برسد و تومور را خارج کند. اگر جراحی توسط یک جراح مجرب انجام شود، بیش از 80 درصد احتمال موفقیت دارد.
درمان پرکاری هیپوفیز با پرتودرمانی
اگر قادر به انجام عمل جراحی برای برداشتن تومور نیستید، پرتودرمانی گزینه دیگری برای درمان پرکاری هیپوفیز است. پرتودرمانی همچنین میتواند به برداشتن هر بافت توموری که ممکن است از جراحی قبلی باقی مانده باشد کمک کند. علاوه بر این، از پرتودرمانی میتوان برای تومورهایی که به داروها پاسخ نمیدهند استفاده کرد.
دو نوع اشعه رادیو اکتیو وجود دارد که ممکن است مورد استفاده قرار گیرد:
- پرتودرمانی مرسوم
دوزهای کم در یک دوره چهار تا شش هفته ای به بیمار داده میشوند. بافتهای اطراف هیپوفیز ممکن است در طول این نوع پرتودرمانی آسیب ببینند.
- درمان استریوتاکتیک
در این روش پرتویی از تشعشعات با دوز بالا به سمت تومور هدایت میشود. این کار معمولا در یک جلسه انجام میشود. هنگامی که در یک جلسه انجام میشود، احتمال کمتری برای آسیب رساندن به بافت اطراف وجود دارد. ممکن است بیمار پس از دریافت درمان استریوتاکتیک، نیاز به درمان جایگزین هورمونی مداوم داشته باشد.
همراه با دارو، پرتودرمانی و جراحی، نظارت مداوم پزشک بر بیمار، بخشی از درمان پرکاری هیپوفیز است. پزشک سطح هورمون و واکنش به درمان‌ها را ارزیابی میکند و در صورت نیاز درمان را تغییر میدهد.
اگر شما یا عزیزانتان هر یک از علائم پرکاری هیپوفیز را تجربه کردید، میتوانید با مراجعه به دکتر محمد صمدیان، متخصص جراحی مغز و اعصاب، روند درمانی خود را پیگیری کنید.
