شایع ترین علائم تومور مغزی

تومور مغزی یکی از موارد نادر و در عین حال تهدید کننده سلامت افراد است. به طور معمول تومورهای مغزی به تدریج در طول زمان شکل گرفته و رشد می کنند و زمانی تشخیص داده می شوند که علایم و عوارض آنها به مراحل جدی رسیده باشد. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، شناخت بهتر علایم و عوارض تومورهای مغزی به ما کمک خواهد کرد با بروز اولیه آنها به سرعت به برترین جراحان مغز و اعصاب مراجعه نموده و با تشخیص درست و درمان های مناسب و سریع، بتوانیم به حفظ سلامت و افزایش طول عمر خود کمک کنیم.

تومورهای مغزی که به عنوان تومورهای درون جمجمه ای نیز شناخته می شوند، توده هایی غیز طبیعی از بافت در مغز هستند که درون آنها سلول ها به شکل کنترل نشده ای رشد کرده و تکثیر می شوند. تکثیر و رشد بی رویه سلولی در تومورهای مغزی روندی کاملاً متفاوت از سلول های طبیعی مغزی و بدنی دارد. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، تاکنون بیش از 150 نوع تومور مغزی شناخته شده اند.

طبقه بندی و دسته بندی های بسیار زیادی برای بررسی انواع تومورهای مغزی وجود دارند که به طور معمول به دو صورت بسیار کلی می توان آنها را از هم تفکیک نمود:

محل اولیه تشکیل تومور مغزی:

• تومورهای مغزی اولیه:

تومورهای مغزی اولیه تومورهایی هستند که محل و مبداء تشکیل آنها بافت مغزی یا بافت های بلافصل احاطه کننده آنها هستند. به عبارت دیگر، تومورهای اولیه شامل تومورهایی هستند که در همان نقطه ای ایجاد شده اند که اکنون تشخیص داده شده اند.

انواع تومورهای مغزی اولیه شامل تومورهای گلیال (منشاء آنها سلول های گلیایی است) و تومورهای غیر گلیایی (منشاء آنها ساختارهای مغزی همچون اعصاب، رگ ها و مویرگ های خونی، و غده ها هستند) می باشند. 

• تومورهای مغزی ثانویه (متاستازی):

تومورهای مغزی متاستازی یا ثانویه شامل آن دسته از تومورهای مغزی می شوند که سلول های آنها در هر نقطه ای غیر از مغز (به طور معمول در سینه، مغز استخوان و یا ریه) ایجاد شده و عمدتاً از طریق جریان خون به مغز می رسند.

متاسفانه اکثر این تومورهای مغزی ثانویه متاستازی از نوع بدخیم سرطانی هستند.

سرطانی بودن تومور مغزی

• تومورهای مغزی خوش خیم (غیر سرطانی)

تومورهای مغزی خوش خیم غیر سرطانی هستند. این دسته از تومورها به طور معمول رشد کند و اندکی داشته و در صورت بزرگ شدن و تکثیر سلول های خود، به سایر نواحی مغز و بدن پخش نمی شوند. تومورهای مغزی خوش خیم معمولاً به مغز آسیب نمی زنند.

تنها در صورتی که تومور مغزی خوش خیم زیاد بزرگ شده و در کنار رگ های خونی و ساختارهای حیاتی مغز باشد ممکن است علایم و عوارض زیادی ایجاد نماید.

• تومورهای مغزی بدخیم (سرطانی)

به طور عمده، اکثریت آن دسته از تومورهای مغزی بدخیم که سرطانی هستند، جزو تومورهای مغزی متاستازی ثانویه می باشند. تومورهای مغزی بدخیم رشدی سریع داشته و مرزهای اطراف آنها بدون قاعده هستند. این تومورهای سرطانی به طور معمولاً به بافت های اطراف خود حمله کرده و به راحتی نیز به سایر بخش های بدن سرایت می کنند.

به طور معمول، توصیه های متخصصان آنکولوژی (سرطان شناسی) این است که اگر توده یا برجستگی جدید و غیر عادی در بدن خود کشف نمودید به سرعت به نزد پزشکان بروید. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی، این مورد برای تومورهای مغزی تنها در آن دسته از تومورها قابل اجراست که تومور در سطح جمجمه تشکیل شده باشد. در برخی موارد نیز، تومورهای مغزی چون پشت ساختارهای صورت قرار می گیرند ممکن است با تغییر شکل صورت به ویژه بیرون زدگی اندام هایی نظیر چشم ها بتوان فهمید که تومور مغزی ایجاد شده است.

در غیر این صورت لازم است به دسته بندی های علایم و عوارض تومور مغزی که توسط کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران تهیه شده، توجه نموده و در صورت بروز هر یک از آنها به سرعت برای معاینه و بررسی دقیق به نزد بهترین جراح مغز و اعصاب که در دسترس شما است، بروید.

طبق برآوردهای سازمان بهداشت جهانی (WHO) بین 50 تا 75% از بزرگسالان بین 18 تا 65 سال در سرتاسر جهان حداقل یکبار در سال سردرد را تجربه می کنند. حدود 4 درصد از بزرگسالان بین 18 تا 65 سال در سرتاسر جهان مبتلا به سردردهای شدید و طولانی مدت هستند که اکثریت آنها میگرن می باشد. همان طور که یک ورم پستان یا ماستیت را نباید با سرطان پستان اشتباه گرفت هر سردردی را نیز نباید نشانه سرطان ها و تومورهای مغزی دانست

همچنین، بر اساس تحقیقات متخصصان جراحی مغز و اعصاب، حدود 50% از افرادی که تومور مغزی دارند سردردهای شدیدی را تجربه می کنند. اما به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب ایران در ساختمان پزشکان آریا، سردردهای ناشی از تومور مغزی نوع خاصی هستند که به طور کامل متفاوت از میگرن یا سردردهای تنشی می باشند.

ویژگی های سردردهای ناشی از تومورهای مغزی که آنها را از میگرن متمایز می نمایند، عبارتند از:

• سردردهای شدید و پایدار غیر عادی به خصوص در افرادی که هیچ سابقه ای از سردرد مزمن یا شدید نداشته اند.
• شدت و یا درد، در سردردهای تومور مغزی حین صبح بیشتر است.
• فرد را در نیمه های شب از خواب بیدار می کند.
• در طول زمان بدتر و شدیدتر می شوند.
• چندین روز تا چندین هفته باقی می مانند.
• هنگام سرفه یا تغییر وضعیت بدن بدتر می شوند.
• همراه با حالت تهوع هستند.

سردرد یکی از رایجترین شکایت های مردم در کره زمین است. عوامل بسیاری می توانند منجر به سردرد شوند که یکی از آنها تومور مغزی است. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، سردردهای ناشی از تومور مغزی در طیفی از خفیف تا شدید و بدون کاهش متفاوتند، اما همگی به تدریج افزایش می یابند.

اغلب بیماران دارای تومور مغزی، سردرد خود را کند و از نوع فشاری توصیف می کنند. برخی از بیماران سردردهای تیز همچون درد چاقو خوردن را در سر خود احساس می نمایند. محل سردرد در تومورهای مغزی بسته به محل، نوع، اندازه، و منشاء تومور می تواند متفاوت باشد. گاه یک ناحیه خاص و گاه تمام سر ممکن است دچار سردرد باشد. از علایم خاص سردرد ناشی از تومور مغزی جواب ندادن به داروهای رایج سردرد است.

به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب خود مغز ‌ی برای درد نداد، اما مکانیزم‌های متعددی منجر به ایجاد سردرد ناشی از تومور مغزی می شوند. اصلی ترین مکانیزم شامل افزایش فشار درون جمجمه به دلیل بزرگ شدن تومور، انسداد مسیر مایع مغزی نخاعی و هیدروسفالی، فشرده شدن مغز به دیواره های جمجمه، و در نتیجه کشیده شدن پرده سخت شامه دور مغز است. چون سخت شامه گیرنده های درد زیادی دارد، سردردهای ناشی از تومور به این وسیله در ما به وجود می آیند.

همچنین، ممکن است برخی تومورها منجر به ایجاد واکنش‌های التهابی و رهاسازی سیتوکین در مغز شوند (مشابه واکنش بدن به ویروس کرونا) و در نتیجه برای بیمار منجر به ایجاد سردرد ناشی از تومور مغزی می شود. به همین دلیل، با توجه به این موارد، مشخص کردن محل خاص سردرد برای تمامی تومورهای مغزی تقریباً با علم امروزی غیر ممکن است.

تومورهای مغزی بسته به نوع، محل، منشاء، اندازه، و وسعت آسیبی که به مغز و ساختارهای آن زده اند، می توانند علایم و عوارض متعددی ایجاد نمایند که شاید حتی در دو نفر با داشتن یک نوع تومور نیز متفاوت باشند. اما به گفته دکتر محمد صمدیان، استاد جراحی مغز و اعصاب در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، برخی علایم به طور مشترک در عموم تومورهای مغزی قابل مشاهده‌اند. این دسته از علایم مشترک تومور مغزی عبارتند از:

• سردردهای شدید که به هیچ وجه رفع نشده و حتی با دارو نیز بهتر نمی‌شوند.
• تشنج در افرادی که سابقه آن را نداشته اند.
• تغییرات مرتبط با کارکردهای حرکتی اندام‌های بدن که به مغز مربوط هستند.

در کنار موارد فوق، علایم رایج مربوط به محل خاص تومور مغزی عبارتند از:

• فشار یا سردرد در نزدیکی محل تومور مغزی
• فقدان تعادل و دشواری انجام حرکات ظریف (تومورهای مغزی مخچه)
• تغییر در قضاوت، از دست دادن اراده، کندی حرکات، ضعف عضلانی و یا فلج (تومورهای لوب پیشانی مغز)
• فقدان بخشی یا همه بینایی (تومورهای لوب پس سری یا گیجگاهی مغز)
• تغییر در گفتار، شنوایی، حافظه یا حالت های هیجانی، مشکلات فهم و بازیابی کلمات (تومورهای لوب پیشانی یا گیجگاهی مغز)
• تغییر در احساس لمس یا فشار در دست یا پا در یک یا هر دو طرف بدن، یا اشتباه کرد طرف راست و چپ بدن (تومورهای لوب پیشانی یا آهیانه مغز)
• ناتوانی در نگاه کرده به بالا (تومورهای غده پینه آل)
• ترشح شیر از سینه و تغییر دوره قاعدگی ماهانه زنان، رشد دستان و پاها در بزرگسالان (تومورهای غده هیپوفیز)
• مشکلات بلع، ضعف یا بی حسی عضلات صورت، دوبینی (تومورهای ساقه مغز)
• تغییرات بینایی شامل فقدان بخشی از بینایی یا دوبینی (تومورهای لوب گیجگاهی، پس سری، یا ساقه مغز)

به گفته دکتر محمد صمدیان، استاد جراحی مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، علایم فوق الزاماً و حتماً ربطی به تومور مغزی نداشته و بسیاری از بیماری های بدنی و حتی روانی می توانند علایم فوق را ایجاد نمایند. بنابراین، به جای ترس و اضطراب، بهتر است با سرعت برای بررسی، تشخیصی و حل مسایل فوق الذکر به جراحان مغز و اعصاب مراجعه نمایید.

مدت زمان بروز و حضور علایم تومور مغزی در هر تومور و حتی از هر فرد به فرد دیگر متفاوت است. طبق گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران در ساختمان پزشکان آریا، عواملی نظیر نوع، اندازه، وسعت نواحی درگیر، منشاء و سرعت رشد تومور مغزی نقش مهمی در شکل گیری و بروز علایم آن دارند.

گاهی اوقات تومورهای مغزی در نواحی مغزی کمتر حساس هستند، سرعت رشد تومور بسیار کم، و اندازه تومور کوچک، دارای گسترش ناچیز به بافت های جانبی هستند. در این موارد ممکن است فرد تا پایان عمر نیز متوجه وجود تومور نشده و شناسایی آن تنها طی تصویربرداری های مغزی به دلایل دیگر صورت گیرد. اما در صورت تهاجمی و سرطانی بودن تومور و یا رشد سریع، ممکن است از همان اوایل شکل گیری شما متوجه علایم آن شوید.

به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب، بسیاری از تومورهای مغزی از نوع خوش خیم با رشد بسیار کند هستند و معمولاً نیز در افراد شناسایی نمی شوند، مگر اینکه فرد به دلایلی دیگری به تصویربرداری های اسکن MRI و CT اسکن از سر خود مبادرت نماید. این تومورهای خوش خیم کوچک همزیستی مسالمت آمیزی با فرد داشته و تا آخر عمر نیز ممکن است در عملکرد و زندگی وی تاثیری نگذارند.

اما گاهی اوقات تومورهای مغزی موذی بوده و به تدریج به تخریب و آسیب های مغزی می پردازند. با توجه به گستردگی علایم تومورهای مغزی، نمی توان دستورالعمل و راهنمای واحدی برای علایم پنهان تومورهای مغزی بیان نمود. گاهی اوقات در یک تومور مغزی، علایم اولیه شامل سردردهایی هستند که گهگاه می آیند و به تدریج تشدید می شوند. در برخی موارد تشنج جزو علایم اولیه است. گاهی اوقات تغییر در شخصیت و رفتارهای فرد در طول زمان اولین علامت تومور مغزی هستند. به نظر دکتر محمد صمدیان، استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی، حتی در برخی موارد فرد ممکن است دچار ضعف های شنوایی، بینایی، و شناخت (حافظه، قضاوت، یادگیری) شود. به همین دلیل، بهتر است در صورت مشاهده هر یک تغییرات غیر معمول و نابهنجار در فرد، سریعاً برای بررسی نزد جراحان مغز و اعصاب بروید.

در فرآیندهای تشخیصی تومور مغزی و نخاعی، آزمایش خون نقشی نداشته و کاربردی ندارد. اما معمولاً از آزمایش خون برای تهیه خط پایه در فرآیندهای درمانی پیش و پس از اجرای درمان استفاده می شود. آزمایش خون در تومورهای مغزی اطلاعات عمومی ارزشمندی برای مشخص ساختن سطح سلامت کلی و نحوه فعالیت سایر اندام های بدن شما ارائه می نماید. به ویژه کارکرد کبد، کلیه و غدد درون ریز توسط آزمایش خون پیش، حین و پس از درمان تومورهای مغزی در آزمایش های خونی پیگیری شده و اهمیت زیادی دارند. این آزمایشات جنبه تخصصی در روند درمان ندارند و می توانید جهت آسایش بیمار و کاهش آمد و شد به بیمارستان برای انجام آنها از خدمات پرستاری در منزل استفاده کنید

به طور معمول آزمایش تومور مغزی شامل نمونه برداری از تومور مغزی است. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران در ساختمان پزشکان آریا، نتایج حاصل از آزمایش پاتولوژی بافت تومور که در جراحی نمونه برداری (عمدتاً با استفاده از روش های نورو آندوسکوپی و جراحی میکروسکوپی مغز) به دست می آید می تواند به طور دقیق مشخص کننده نوع تومور، منشاء تومور، و نیز شیوه درمانی باشد که تفسیر آن به عهده جراح مغز و اعصاب خبره است.

گزارش پاتولوژی یکی از مهمترین بخش های اطلاعاتی برای تشخیص و درمان تومورهای مغزی توسط جراحان مغز و اعصاب است. جواب آزمایش پاتولوژی تومور مغزی، توصیفی مختصر از تمامی خصوصیاتی است که در بررسی نمونه تومور مغزی زیر میکروسکوپ و آزمایش‌های تخصصی بر آن بدست آمده است.  به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب ایران، بخش‌های یک جواب آزمایش پاتولوژی تومور مغزی شامل محل جراحی مغزی، نوع تومور، گرید تومور (از 1 تا 4)، و نشانگرهای خاص بررسی شده با تکنیک‌های ایمونو هیستو شیمی می باشند. در صورتی وجود امکان آزمایش ژنتیک مولکولی و درخواست جراح مغز و اعصاب حسب صلاحدید مورد تومور، تغییرات حاصله در کدهای ژنتیکی و ژن های مرتبط با تومور مغزی نیز در جواب آزمایش پاتولوژی تومور مغزی درج می‌شوند.

نکته مهم این است که نظر نهایی تشخیصی توسط جراح مغز و اعصاب صورت گرفته و افراد غیرمتخصص با خواندن جواب آزمایش پاتولوژی تنها دچار سوء برداشت و اشتباه در درک نتایج خواهند شد.

یکی از دسته‌بندی‌های عمده در طبقه‌بندی تومورهای مغزی، تقسیم‌بندی بر اساس سرطانی بودن (بدخیم) و یا سرطانی نبودن (خوش خیم) تومور مغزی است. اما این تقسیم‌بندی صرفاً بر اساس تشخیص‌های تخصصی و آزمایشگاهی بوده و در سطح علایم و عوارض تومورهای مغزی نمی‌توان آن را تشخیص داد.

به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران در ساختمان پزشکان آریا، تا کنون هیچ علامت و عارضه اختصاصی تایید شده برای مشخص ساختن اینکه حتی فردی تومور مغزی دارد، وجود ندارد. در عین حال هیچ یکی از علایم و عوارض تومور مغزی نیز نشان دهنده خوش خیمی و یا بدخیمی تومور مغزی نمی‌باشد.

گاهی اوقات یک تومور مغزی با گرید پایین و خوش خیم (همچون تومورهای مغزی الیگودندروگلیوما)، رشدی بسیار سریع تری از یک تومور با گرید بالا و بدخیم (همچون تومورهای مغزی گلیوبلاستوما) داشته و با احتمال بیشتری در بیمار منجر به بروز تشنج می شود. در صورتی که سرعت رشد تومور مغزی بالا باشد، بیمار ممکن تجربه سردردهای شدید و جدیدی داشته باشد که منجر به حالت تهوع و استفراغ می‌شوند.

به نظر دکتر محمد صمدیان، استاد جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی، بهتر است در صورت تجربه هرگونه از علایم تومورهای مغزی به سرعت به نزدیک ترین جراح مغز و اعصاب مراجعه نموده و پیگیر فرآیندهای تشخیصی و درمانی خود باشید. در صورت مراجعه شما به کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، تیم تخصصی جراحی مغز و اعصاب که همگی تحت نظارت مستقیم دکتر محمد صمدیان هستند، به شما در تمامی مراحل تشخیص و درمان به طور گام به گام و سریع بهترین راهنمایی‌ها را خواهند نمود.

در عین حال، با توجه به اصول اخلاق حرفه ای پزشکی حاکم بر محیط کاری کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، تمامی هزینه های شما در گام‌های تشخیصی و درمانی بر اساس تعرفه های دولتی مصوب سازمان نظام پزشکی ج.ا.ا محاسبه می شود. در صورتی که بیمه خدمات درمانی شما پوشش دهنده هزینه های درمان باشد نیز، تعرفه های درمانی شما بر اساس فرانشیز و قدر السهم بیمه برای شما محاسبه خواهد شد تا با خاطری آسوده و سریع بتوانید درمان تومور مغزی خود را به بهترین شکل انجام دهید.

به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، از نظر تخصصی تنها دلایل تفاوت علایم تومورهای مغزی سرعت رشد، بافت محل تومور، اندازه تومور و وسعت نواحی درگیر شده توسط آن هستند. به همین دلیل بدخیمی یا خوش خیمی تومور نمی تواند نقش خاصی در ایجاد تفاوت علایم آن داشته باشد. برای تشخیص دقیق نوع تومور لازم است جراح مغز و اعصاب به تصویربرداری و آزمایشات تشخیص طبی خاص، و جراحی نمونه برداری بافت بپردازد.

عوامل متعدد می توانند منجر به مشکلات در چشم و بینایی شوند. اما به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز  ایران، در صورت مشاهده علایم زیر بهتر است برای معاینه تومور مغزی به جراح مغز و اعصاب مراجعه فرمایید:

به طور معمول تومورهای مغزی علایم مشابهی در مردان و زنان دارند. اما به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران در ساختمان پزشکان آریا، احتمال بروز تومورهای مننژیوما در زنان دو برابر مردان است. همچنین، احتمال بروز تومورهای خوش خیم غیرسرطانی در زنان بیش از مردان است. البته تومور غیرسرطانی به معنای عدم نیاز به درمان نبوده و زنان حتماً باید برای درمان تومورهای مغزی خود در سریعترین زمان ممکن به بهترین جراح مغز و اعصاب در دسترس مراجعه نمایند.

در صورتی که تومور مغزی در ناحیه قاعده جمجمه و غده هیپوفیز باشند، علائم تومور مغزی در خانم ها متفاوت بوده و شامل موارد زیر می باشند: