مراقبت بعد از کشیدن آب نخاع برای کاهش عوارض و سرعت تشخیص

کشیدن آب نخاع (مایع مغزی نخاعی) در محدوده پایین ستون فقرات و ناحیه کمری معمولاً زمانی انجام می شود که لازم به انجام آزمایشات تشخیصی برای بیماری های عفونتی دستگاه اعصاب مرکزی (مغز و نخاع) باشد. امروز برای تشخیص طیف وسیعی از بیماری ها از مشکلات ژنتیک و MS تا تشخیص سرطان مغز و نخاع نیز از این روش استفاده می شود که شیوه ای بسیار مطلوب برای تشخیص های خاص و دقیق بیماری های این محدوده است. با توجه به کاهش میزان مایع مغزی نخاعی بعد از کشیدن آب نخاع (مایع csf) و زمان بر بودن جبران آن توسط مغز، همچون اهدای خون لازم است تا روز بعد از آن به استراحت بپردازید و فعالیت جسمی چندانی نکنید.

بدن برای حفظ دستگاه اعصاب مرکز (مغز و نخاع) از ترکیب روش های فیزیکی و بیولوژیک استفاده می کند. در درون استخوان های سخت جمجمه و ستون فقرات، مغز و نخاع ما درون مایع مغزی نخاعی شناورند. این مایع از بطن های مغزی ترشح شده و در فضای زیر عنکبوتیه و نخاع گردش می کند.

طی کشیدن آب نخاع (مایع csf)، یک سوزن ظریف از فاصله مابین مهره های بخش تحتانی کمر وارد محدوده نخاع شده و مقدار معینی از آب نخاع (مایع مغزی نخاعی) بیرون کشیده می شود. دو دلیل عمده و اساسی برای کشیدن آب نخاع وجود دارند:

• بررسی عفونت های مغز و نخاع (بجز آبسه و مشکلات فرامننژی)
• بررسی خونریزی زیر عنکبوتیه در بیماران مشکوک که CT اسکن منفی دارند.

سایر دلایل کشیدن آب نخاع به شرح زیرند:

• بررسی مایع مغزی-نخاعی برای انواع بیماری ها
• اندازه گیری فشار مایع مغزی نخاعی برای تشخیص هیدروسفالی
• تزریق ماده حاجب به کانال نخاعی حین میلوگرام
• تزریق داروهای شیمی درمانی مغز بطور مستقیم
• تزریق آنتی بیوتیک به مغز و نخاع بطور مستقیم
• انجام بی حسی نخاعی برای جراحی
• درمان/تسکین هیدروسفالی
• کنترل فشار مایع مغزی نخاعی و آرام کردن مغز حین جراحی

• طیف وسیعی از نتایج از کشیدن آب نخاع (مایع csf) حاصل می آیند که رایج ترین آن شمارش گلبول های قرمز و سفید، پروتئین، و قند است. آنالیز رنگ و شفافیت مایع مغزی نخاعی نیز بعنوان مشخصه ای از حضور باکتری، ویروس، قارچ، یا سلول های غیرطبیعی به کار می رود. در موارد هیدروسفالی و یا افزایش غیرطبیعی فشار مغز، تخلیه آب نخاع (مایع مغزی نخاعی) منجر به کاهش این فشار می شود. نتایج بررسی های پاتولوژیک آب نخاع (مایع csf) برای تشخیص موارد زیر هستند:
  

  مننژیت سرطانی	آنسفالیت
  برخی سرطان های مغز و نخاع	خونریزی تحت عنکبوتیه
  سندرم رایه (در کودکان)	میلیت
  نورو سیفیلیس	سندرم گیلان-باره
  بیماری های از بین رفتن میلین	سردردهای بدون علت مشخص
  پر فشاری درون جمجمه ای بدون علت مشخص (IIH)	هیدروسفالی فشار عادی
  مننژیت ناشی از سل	واسکولیت دستگاه اعصاب مرکزی
  سندرم های پارانئوپلاستیک	بیماری MS

کشیدن آب نخاع (مایع csf) یک روش تهاجمی سرپایی محسوب و نیاز به بستری ندارد. تنها در مواردی که فرد مورد نظر کودک، سالمند و یا از نظر جسمانی ضعیف باشد، ممکن است به چند ساعت استراحت در محل پس از این کار نیاز باشد. روند کار در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران حدود 45 دقیقه طول می کشد:

• پیش از کشیدن آب نخاع

ابتدای امر به شما لباس مخصوص داده می شود. چند آزمایش ساده پیش از کشیدن آب نخاع (مایع مغزی نخاعی) انجام شده و سپس شما باید یا روی تخت به پهلو بخوابید و زانوهای خود را به سمت قفسه سینه بالا بیاورید و یا نشسته و به سمت جلو روی یک سطح ثابت لم بدهید. در صورتی که بیمار نوزاد و یا کودک شماست، لازم است فردی وی را در طول کشیدن آب نخاع ثابت نگه دارد. در انتها پشت شما توسط محلول های ضدعفونی و ترکیبات یددار استریل می شود.

• حین کشیدن مایع مغزی نخاعی

پیش از وارد کردن سوزن به نخاع، یک بی حس کننده موضعی به بخش تحتانی کمر شما تزریق می شود که ممکن است حالت سوزن سوزن شدن را در محدوده ناحیه تزریق ایجاد کند. یک سوزن ظریف نخاعی در حد فاصل بین دو مهره پایین کمر شما وارد شده و تا کانال نخاعی داخل می رود. ممکن است شما احساس اندکی فشار در پشت خود نمایید.

پس از قرار گرفتن سوزن از شما خواسته می شود که تغییر وضعیت بدهید. پس از کشیدن مقدار مشخص از مایع مغزی، تزریق مواد مورد نیاز و اندازه گیری فشار مایع مغزی، سوزن به آرامی از نخاع خارج شده و محل آن بسته و ضد عفونی می شود.

• پس از کشیدن آب نخاع

تیم درمانی شما را به برای استراحت و دراز کشیدن ( به منظور تنظیم مجدد فشار مغز) به اتاق استراحت منتقل خواهند کرد و پس از چند دقیقه می توانید به منزل بروید.

از آنجا که کشیدن آب نخاع (مایع csf) در واقع کاهش مایع مغزی نخاعی است، عوارض زیر در برخی افراد ممکن است پیش آیند:

• حدود 25% از افراد سردرد های ناشی از کاهش فشار و حجم مایع مغزی نخاعی دارند که شدت آنها بستگی به میزان آب نخاع (مایع csf) کشیده شده دارد.
• احتمال عفونت و بیماری به دلیل آلوده بودن سطح پوست
• بی حسی کمر و پاها
• خطر خونریزی کانال نخاعی در محل ورود سوزن
• بیرون زدگی ساقه مغز، بویژه در افرادی که دچار تومور مغزی یا سایر آسیب هایی هستند که فضای درون جمجمه را کم می کند.

پس از ترخیص شما از بیمارستان و در منزل ممکن است عوارض زیر در شما ایجاد شوند که معمولاً ظرف 24 ساعت برطرف می شوند.

• دکتر محمد صمدیان از کشیدن آب نخاع (مایع csf) و آزمایش آن به عنوانی بخشی از فرآیند تشخیصی بیماری های مغز و  اعصاب استفاده می نمایند. بنابراین، در جریان تشخیص و پیش از کشیدن آب نخاع (مایع مغزی نخاعی) از شما به طور کامل معاینه طبی را به عمل آورده و آزمایش کامل خون، آزمایشات مربوط به انعقاد خون، سوابق بیماری فعالی و پرونده پزشکی شما را بررسی می نمایند.در عین حال تصویربرداری CT اسکن یا MRI برای اطمینان از محل دقیق وارد کردن سوزن و پیشگیری از آسیب های احتمالی (همچون بیرون زدگی ساقه مغز) پیش از کشیدن آب نخاع صورت می گیرد تا هیچ مشکلی برای شما ایجاد نشود. تیم مجرب کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران تحت نظر دکتر صمدیان متخصص و بهترین جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات، پیش از اجرای آزمایش کشیدن مایع مغزی-نخاعی با توجه به وضعیت خاص شما (از نظر جسمانی، نوع فرآیند و نیز داروهایی که مصرف می کنید) به شما دستورالعمل های کامل مواد غذایی، نوشیدنی و دارویی را در کنار فعالیت های جسمانی را  خواهند داد.لازم است در صورت داشتن حساسیت غذایی و دارویی (بویژه داروهای بی حسی موضعی) و یا مصرف داروهای رقیق کننده خون یا داروهای ضد لخته خونی، حتماً پزشک و کادر درمانی را مطلع نمایید. موارد دارویی عبارتند از:
  

  وارفارین	کلوپیدوگرل
  آسپیرین	ایبوپروفن
  ناپروکسن

   

موارد الزامی پس از کشیدن آب نخاع (مایع csf):

• پرهیز از رانندگی حداقل 24 ساعت
• استراحت حداقل 24 ساعت
• اجتناب از کار حداقل 24 ساعت
• پرهیز از استحمام حداقل 24 ساعت
• مصرف مسکن های استامینوفن طبق نظر پزشک
• در نظر داشته باشید که سردرد ممکن است حین ایستادن یا نشستن همراه با حالت تهوع و استفراغ بوده و از چند ساعت تا یک هفته طول بکشد.
• پرهیز از انجام حرکات ناگهانی به مدت چند روز