عناوین مهم
سکته مغزی در کودکان یک وضعیت نادر است که از هر چهار هزار نوزاد تازه متولد و هر دو هزار کودک فقط یک نفر به آن دچار می شوند. سکته مغزی در واقع یک اختلال در عملکرد رگ های خونی مغز است که می تواند در نتیجه کمبود جریان خون در شریان های مغزی یا در نتیجه خونریزی در مغز رخ دهد. وقتی یک رگ خونی در مغز دچار آسیب می شود، بافت مغز اطراف آن نیز به دلیل عدم خون رسانی و انتقال مواد مغذی و اکسیژن دچار آسیب می شود. درمان این عارضه مغزی و نتایج طولانی مدت آن در کودکان با بزرگسالان متفاوت است و به علت ایجاد سکته بستگی دارد. در این مطلب قصد داریم درباره علایم، دلایل و همچنین روش های درمان سکته مغزی در کودکان توضیحاتی ارائه کنیم.
انواع سکته مغزی در کودکان
سکته مغزی انسدادی یا ایسکمیک
در سکته مغزی انسدادی، جریان خون رسانی به بخشی از بافت مغز کاهش پیدا می کند و باعث اختلال در عملکرد آن بافت بخصوص، در مغز می شود. دلایل عمده زیر برای سکته مغزی انسدادی وجود دارد:
- ترومبوزیس ( ایجاد مانع در شریان های خونی مغز به دلیل ایجاد لخته خون در رگ های مغز )
- امبولی ( ایجاد لخته خون در قسمت دیگری از بدن و انتقال آن به رگهای خونی )
- کاهشی سیستماتیک فشار خون در نتیجه شوک های عصبی
البته در 30 الی 40 درصد موارد سکته های مغزی انسدادی ، عامل ایجاد سکته، ناشناخته باقی می ماند. در این موارد از اصلاح کریپتوژنیک (Cryptogenic) برای این نوع سکته مغزی انسدادی استفاده می شود.
سکته مغزی هموراژیک
سکته هموراژیک زمانی اتفاق می افتد که رگ های خونی مغز در اثر ضربه یا دلایل دیگر پاره شده و خون به سلول ها و بافت های اطراف مغز می ریزد. تماس مستقیم خون با بافت و سلول های عصبی مغز بسیار خطرناک است و در برخی موارد شدید می تواند حتی منجر به مرگ شود.
علایم سکته مغزی در کودکان
سکته مغزی در کودکان به صورت ناگهانی رخ می دهد. نشانه های سکته مغزی در کودکان عبارتند از :
- احساس ضعف و بی حسی در یک سمت بدن
- اختلال در تکلم و مشکل در صحبت کردن
- مشکل در حفظ تعادل و راه رفتن
- مشکلات بینایی مانند دوبینی و از دست رفتن بینایی
- احساس بی انرژی بودن و خواب آلودگی ناگهانی
- تشنج
آیا سکته مغزی در کودکان خطرناک است؟
سکته مغزی در کودکان باید به اندازه بزرگسالان جدی گرفته شود زیرا در صورت عدم تشخیص صحیح و به موقع علایم و انتخاب روش درمانی مناسب، می تواند عوارض جدی و حتی مرگ کودک را در پی داشته باشد. بر اساس تحقیقات انجام شده، سکته مغزی یکی از ده علت اصلی مرگ در کودکان است. علاوه بر این، این اختلال مغزی در کودکان می تواند منجر به سایر اختلالات و ناتوانی های عصبی مانند نابینایی ، ناشنوایی و مشکلات ادراکی شود.
چه دلایلی باعث بروز سکته مغزی در کودکان می شود؟
دلایل بروز سکته مغزی در کودکان اندکی با بزرگسالان متفاوت و شامل موارد زیر است:
- مشکلات قلب و عروق و نارسایی قلبی مادرزادی
- مشکل در رگ هایی که وظیفه انتقال خون به بافت مغز را دارند.
- اختلالات ایمنی
- وارد شدن ضربه ناگهانی به سر و گردن
- کم خونی داسی شکل
- سابقه ناباروری و فشار خون بالای مادر در زمان بارداری
تشخیص سکته مغزی در کودکان
وقتی کودک با علایم سکته مغزی مواجه می شود، ارزیابی سریع و کامل متخصص کودک یا متخصصین مغز و اعصاب از وضعیت سلامتی کودک اهمیت ویژه ای در اتخاذ روش صحیح درمان و کاهش ریسک های بلند مدت ایفا می کند. استفاده از روش های تصویربرداری مغز و رگ های خونی آن مانند تصویربرداری ام آر آی (MRI) و انجام سی تی اسکن از رایج ترین روش های تشخیص سکته مغزی در کودکان است.
در کنار روش های ذکر شده، ممکن است از روش هایی مانند آنژیوگرافی ، اکو قلب و آزمایش خونی در تشخیص دقیق تر ابعاد و میزان آسیب سکته مغزی استفاده شود.
علاوه بر متخصص بیماری های کودکان و متخصص مغز و اعصاب، وضعیت سلامتی کودک باید تحت نظر پزشکان متخصص هماتولوژی ( بیماری های خونی ) ، نورولوژیست ، رادیولوژیست و متخصصین توانبخشی ( برای ریکاوری و بازگشت به حالت عادی پس از سکته مغزی ) قرار گیرد.
روش های درمان سکته مغزی کودکان
در مراحل ابتدایی سکته مغزی در کودکان، اقدامات درمانی حول محور پشتیبانی از خون رسانی به بافت های مغز انجام می شود. روش های درمانی ممکن است به صورت ترکیبی از روش های زیر مورد استفاده قرار بگیرند:
دارو درمانی
استفاده از داروهای ضد انعقاد خون مانند آسپرین و کلوپیدوگرل در درمان سکته های مغزی شایع است.کودکانی که به کم خونی داسی شکل مبتلا هستند ممکن است تحت درمان دارویی هیدروکسی اوره ، انتقال خون و یا هر دو قرار بگیرند. اگر سکته مغزی همراه با علایم تشنج باشد ، استفاده از داروهای ضد تشنج نیز توسط پزشک تجویز می شود.
مداخله با نورورادیولوژی
اگر در کودکی که دچار سکته مغزی شده اختلالی در ارتباطات بین رگ های خونی تغذیه کننده بافت مغز مشاهده شود یا دیواره رگ ها به حدی نازک باشد که امکان پارگی آن ها وجود داشته باشد، پزشک ممکن است با استفاده از یک کاتتر (Catheter) دیواره رگ خونی آسیب دیده را ترمیم کند. کاتتر می تواند به خارج کردن لخته های بزرگ خون در رگ های خونی به منظور بازگشت طبیعی شریان خون در رگ ها کمک کند. این روش های مداخله ای نورورادیولوژی با استفاده از یک لوله بلند ، نازک و منعطف به نام کاتتر که از طریق دست یا پا به رگ های خونی متصل به مغز وارد می شود ، انجام می شوند.
جراحی
عمل جراحی ممکن است برای گونه های خاصی از سکته مغزی یا مشکلات عروق مغزی مورد استفاده قرار گیرد. روش مورد استفاده در جراحی بستگی به دلیل ایجاد سکته مغزی دارد. در بیمارانی که با ادم مغزی (Edema) یا فشار بیش از حد درون جمجمه مواجه می شوند ، جراح ممکن است یک تکه از استخوان جمجمه را خارج کند. گاهی اوقات، در جراحی های صورت گرفته برای درمان سکته مغزی ممکن است رگ های خونی که جریان و شکل غیر طبیعی دارند بسته شوند و جای خود را به رگ هایی به دهند که جریان خون را به طور طبیعی به بافت های آسیب دیده می رسانند.
مراقبت های درمانی پس از سکته مغزی در کودکان
مراقبت های پس از درمان در بیماران سکته مغزی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. پس از اینکه شرایط کودک شما به حالت پایدار بازگشت، یک تیم متخصص پزشکی برای ارزیابی عملکرد سلامتی و زیر نظر داشتن فرایند ریکاوری به شما یاری می رسانند.
بسته به اینکه سکته مغزی در کودکان در کدام یک از بخش های مغز رخ داده باشد، بیمار ممکن است با مشکلاتی از قبیل راه رفتن، بینایی و یا خواندن مواجه شود. در برخی موارد ، یک طرف بدن بیشتر از سمت دیگر تحت تأثیر عوارض سکته مغزی قرار می گیرد. سکته مغزی ممکن است در بلند مدت باعث اختلال تشنج شود و یا روی احساسات و خلق و خوی کودک تأثیر بگذارد. در نتیجه مراقبت های پزشکی پس از درمان، به اندازه خود پروسه درمان سکته مغزی در کودکان اهمیت دارد.
به طور کلی، خوشبختانه چون مغز کودکان به طور پیوسته در حال رشد است، شانس بیشتری در ریکاوری پس از سکته مغزی نسبت به بزرگسالان دارد. تشخیص به موقع سکته مغزی و اتخاذ راهکارهای درمانی مناسب می تواند شانس ریکاوری را تا حد بسیار زیادی افزایش دهد.
سخن پایانی
سکته مغزی در کودکان با وجود اینکه اتفاقی کاملا نادر است اما باید جدی گرفته شود و اطلاع رسانی در خصوص علایم ، روش های تشخیص و درمان و حمایت های مراقبتی پس از درمان باید به خوبی صورت گیرد. مراجعه سریع به اورژانس در صورت بروز علایم ذکر شده می تواند کمک بسیاری در تشخیص و درمان سریع و به موقع سکته مغزی چه در بزرگسالان و چه در کودکان کند. تیم دکتر محمد صمدیان ، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی و بهترین جراح مغز و اعصاب و ستون فقرات در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران با بیش از بیست سال سابقه در تشخیص علایم و اقدامات درمانی مراقبتی پس از سکته مغزی می تواند به بیماران در ریکاوری پس از سکته مغزی کمک شایانی کند.
