نورالژی تریژمینال

نورآلژی تریژمینال یک بیماری مربوط به عصب سه قلو می باشد . علائم این بیماری مغزی، شامل سردرد حمله‌ای، ناگهانی و برق آسا در ناحیۀ یک یا دو شاخۀ عصب سه قلو در صورت است.

آسیب‌های تدریجی در  عصب سه قلو  موجب بروز نورالژی تریژمینال می‌شود. افراد دچار این بیماری، درد شدید در چشم‌، دندان‌، فک‌، پیشانی، بینی خود احساس می کنند. معمولا این درد در یک طرف صورت (چپ یا راست) خود را نشان می‌دهد. دردهای این بیماری به حدی شدید است که آن را از دردناک‌ترین بیماری‌های بشر می‌شناسند.

گرچه نورالژی تریژمینال قابل درمان نیست، اما روش‌های درمانی برای تسکین درد بیماران وجود دارد. مصرف داروهای ضد تشنج اولین انتخاب درمانی توسط پزشکان است. اما برای  مواردی که افراد  به این داروها واکنش مثبتی نشان نمی‌دهند یا اینکه با مصرف این داروها دچار عوارض جانبی جدی می‌شوند، جراحی می‌تواند گزینۀ موثری باشد.

بهتر است قبل از هر توضیحی کمی در مورد عصب تیرژمینال بدانید. عصب سه قلو مجموعه‌ای از اعصاب جمجمه در سر است. مسئولیت اصلی این عصب ایجاد احساس در صورت است. یک عصب سه قلو در راست صورت و دیگری در سمت چپ قرار دارد، هر یک از این اعصاب دارای سه شاخۀ مجزا هستند. این عصب از مغز منشا گرفته و  احساسات را از مغز خارج کرده و به داخل جمجمه می‌فرستد. سپس عواطف و احساس در سه شاخۀ کوچکتر تقسیم شده و احساسات را در صورت کنترل می‌کند:

• عصب چشم: اولین شاخه، احساس را در چشم، پلک فوقانی و پیشانی فرد کنترل می‌کند.
• عصب فک بالا: این شاخه مسئولیت کنترل احساس در پلک پایین، گونه، سوراخ بینی، لب بالا و لثه را به عهده دارد.
• عصب مندیبولار: شاخه سوم مسئول کنترل احساسات در فک، لب پایین، لثه پایین و برخی عضلات مورد استفاده برای جویدن است.

• طبق بررسی‌های انجام شده سالانه 150 هزار نفر به نورالژی عصب سه قلو مبتلا می‌شوند. با اینکه این اختلال عصبی  ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما بیشتر این بیماران بیشتر از 50 سال سن دارند. موسسه ملی اختلالات عصبی و سکتۀ مغزی NINDS عنوان می‌کند که میزان ابتلای زنان به این بیماری دو برابر مردان است. نوعی از بیماری نورآلژی تریژمینال یا TN مشابه بیماری ام اس است.

بیماری عصب سه قلو به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‎‌شود. با اینکه علت دقیق این بیماری هنوز ناشناخته است، اما درد ناشی از آن نشان‌ دهندۀ تحریک عصب است.

نورآلژی اولیه به دلیل فشرده شدن عصب رخ می‌دهد. معمولا در پایۀ سر، نقطه ای که مغز با نخاع روبرو می‌شود، تماس بین شریان یا ورید سالم با عصب سه قلو، منجر به فشار مغز شده و عصب را دچار مشکل می‌کند.

نورآلژی ثانویه زمانی ایجاد می گردد که  تومور، ام اس، کیست، آسیب صورت یا بیماری دیگری که به غلاف‌های میلین آسیب می‌رسانند، به عصب فشار وارد کنند.

بسیاری از بیماران بیان می کنند که درد آنها خود به خود و بدون هیچ اتفاقی شروع می‌شود. بعضی‌ها ادعا می‌کنند که به دلیل یک تصادف رانندگی و ضربه‌ای که به صورت‌ وارد شده شروع این درد را تجربه کرده‌اند. برخی هم اظهار می‌کنند وقتی به دندانپزشکی مراجعه کرده‌اند، این درد خود را بروز  داده است.

البته احتمال اینکه این درد بعد از رفتن شما به دندانپزشکی شروع شده باشد دور از ذهن نیست، شاید این کار باعث تحریک علائم اولیه شده است.

درد اغلب در امتداد فک بالا یا پایین احساس می‌شود، به این صورت که بیشتر بیماران به اشتباه فکر می‌کنند که دندان‌شان آبسه کرده است. به همین دلیل به دندانپزشک مراجعه  و دندان‌شان را عصب‌کشی می‌کنند اما در تعجب هستند که چرا دردشان تسکین پیدا نکرده است. بعدها متوجه می‌شوند که این درد ناشی از دندان نبوده است.

نورآلژی اولیه با درد شدید و کوبنده، ضربان دار، پراکنده، همراه با سوزش یا شوک اطراف چشم، لب‌ها، بینی، فک، پیشانی و پوست سر نمایان می‌شود. ممکن است این درد تشدید پیدا کند یا کم و زیاد شود. درد نورآلژی ثانویه اکثرا به صورت یک درد ثابت، سوزاننده و دردناک است و شدت سوزش آن شاید کمتر از نوع اولیه باشد.

نورالژی تریژمینال تمایل دارد که به صورت چرخه‌ای اجرا شود. بیماران معمولا دچار حملات مکرر طولانی مدت می‌شوند، و شاید هفته‌ها، ماه‌ها یا سال‌ها دردشان کم باشد یا اصلا دردی نداشته باشند برخی از بیماران فقط از یک حمله در روز رنج می‌برند، در حالی که شاید دیگران هر یک ساعت، ده بار این حملات را تجربه کنند .شروع این درد مثل یک شوک برقی است که در کمتر از 20 ثانیه به اوج خود می‌رسد. درد در ناحیه صورت می‌چرخد و به همین دلیل نام دیگر این اختلال تیک دولوورو نیز است.

حملات TN ممکن است با هر چیز غیر قابل پیش بینی شروع شود مثل:

• لمس کردن پوست حتی به آرامی
• شستشو
• تراشیدن
• مسواک زدن دندان‌ها
• دمیدن بینی
• نوشیدن نوشیدنی‌های گرم یا سرد
• تماس با نسیم
• استفاده از لوازم آرایش
• خندیدن
• صحبت کردن

• قطعا تشخیص TN ساده نیست و ممکن است این کار بسیار دشوار باشد، زیرا هیچ آزمایش تشخیصی خاصی برای آن وجود نداشته و علائم آن شبیه بسیاری از اختلالات صورت است.بنابراین در صورت احساس دردهای غیرمعمول مثل درد شدید در اطراف چشم، لب، بینی، فک، پیشانی و پوست سر، مراجعه به پزشک و یافتن علت اصلی این دردها ضروری است، مخصوصا اگر به تازگی جراحی دندان یا سایر جراحی‌های صورت را نداشته‌اید و این دردهای غیرعادی را دارید

انجام ام آر آی، تاثیر تومور یا ام اس بر عصب سه قلو را نشان میدهد. ام آر آی با وضوح بالا نیز می‌تواند فشار رگ‌های خونی بر عصب را آشکار کند. تکنیک‌های جدید این اسکن‌ها، قادرند فشارهای ناشی از رگ‌های خونی را تشخیص دهند. معمولا TN با توصیف‌های بیمار از درد‌هایی که دارد قابل تشخیص است هیچ آزمایش تشخیصی برای این بیماری وجود ندارد، بنابراین پزشکان باید به سابقه بیمار و علائم او بسیار توجه کنند.

روش‌های درمانی دارویی برای نورالژی تریژمینال وجود دارد که معمولا با دوز پایین شروع شده و با توجه به واکنش بیمار به دارو مقدار آن افزایش پیدا می‌کند.

کاربامازپین یا داروی ضد تشنج رایج‌ترین دارویی است که پزشکان برای نورالژی تریژمینال تجویز می‌کنند. در مراحل اولیه بیماری، این دارو درد اکثر بیماران را تسکین می‌دهد اما با گذشت زمان تاثیر این دارو کاهش می‌یابد. عوارض جانبی این دارو شامل دوبینی، سرگیجه، حالت تهوع و خواب آلودگی است.

گاباپنتین که داروی بیماران صرع و میگرن است نیز برای درمان نورآلژی تریژمینال توسط پزشکان تجویز می‌شود. سرگیجه  و خواب الودگی خفیف از عوارض این دارو است که خود به خود رفع می‌شود. Oxcarbazepine داروی جدیدتری برای TN است که عوارض جانبی کمتری دارد.

داروهای دیگری همچون باکلوفن، آمیتریپتیلین، نورتریپتیلین، پرگابالین، فنی توئین، والپروئیک اسید، کلونازپام، لاموتریژین، توپیرامات، فنی توئین و مواد مخدر نیز در درمان این بیماری تجویز می‌شوند.

این داروها غیر از اینکه عوارض جانبی دارند برای بیمارانی که از دوز بالای آن استفاده می‌کنند عوارض بیشتری دارند. داروهای ضد تشنج ممکن است با گذشت زمان تاثیر خود را از دست بدهند. بسیاری از این داروها ممکن است در برخی بیمارانی که سابقه مسمومیت کبد و کلیه را داشته‌اند اثر سمی بگذارد.

اگر بیمار با مصرف دارو نتواند درد خود را تسکین دهد، چندین روش جراحی برای TN وجود دارد، 1. روش جراحی باز جمجمه 2. روش جراحت

جراحی باز برای بیمارانی انجام می‌شود که در ام آر آی فشار رگ خونی بر عصب سه قلو تشخیص داده شده باشد. با انجام این جراحی مشکل اساسی این بیماران برطرف خواهد شد.

اما در روش جراحی جراحت پزشکان به طور عمد هنگام جراحی به عصب سه قلو آسیب می‌رسانند، تا از انتقال عصب به صورت جلوگیری کنند، که البته از عوارض این نوع عمل ممکن است لمس شدن بخشی از صورت باشد.

اگر اخیرا دردهایی غیر معمول را در صورت خود تجربه کرده‌اید و دچار حملات دردناک صورت هستید، حتما به پزشکان مختصص مغز و اعصاب مراجعه کرده و با توصیف علائم بیماری به طور شفاف به تشخیص درست بیماری توسط پزشک کمک کنید. بیماری نورآلژی تریژمینال یکی از دردناک‌ترین بیمارهای بشر شناخته شده اما روش‌های درمانی دارویی و جراحی به بیماران کمک می‌کند تا بتوانند دردهای خود را تسکین دهند.

جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه به پیج اینستاگرام کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران با مدیریت دکتر محمد صمدیان یکی از برترین پزشکان در زمینه تخصص جراحی مغز و اعصاب مراجعه نمایید.