تومور گلیوم در کودکان

تومور گلیوم در کودکان شایع ترین نوع تومورهای مغزی محسوب می شود که در بسیاری موارد توموری جدی و خطرناک بوده و باید بلافاصله توسط بهترین جراح مغز و اعصاب از مغز کودک خارج شود. تومور گلیوم کودکان در صورتی که به سرعت تشخیص داده شده و درمان گردد تهدیدی برای زندگی کودک نخواهد بود. تومور گلیوم در کودکان انواع مختلف داشته و در بخش های مختلفی از مغز آنها ممکن است به وجود آید. علایم تومور گلیوم  از سردرد و نقایص عصبی تا تشنج می باشند اما متاسفانه در بسیاری اوقات تا مراحل پیشرفته، این تومور بدون علامت بوده و شناسایی نمی شود. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب ایران، برای تکمیل درمان تومور گلیوم در کودکان نیاز به رادیو تراپی و شیمی درمانی بعد از جراحی مغز تومور گلیوم، است.

تومور گلیوم نوعی تومور مغزی و یا نخاعی است که از سلول های گلیایی ایجاد می شود. سلولهای گلیایی وظیفه حمایت و تغذیه نورون های مغزی را بر عهده دارند. تومور گلیوم در کودکان در هر نقطه ای از مغز و یا نخاع ممکن است ایجاد شود. تومور گلیوم در کودکان مسئول 25% از سرطان های دوره کودکی است. اما خوشبختانه اکثر تومورهای گلیوم در کودکان به میزان قابل درمان و معالجه هستند. شایع ترین نوع آن آستروسیتومای پیلوسیتیک است که بالای 90% درمان پذیر است.

تومورهای گلیوم در کودکان از نظر گرید (شدت) طبق الگوی سازمان بهداشت جهانی به 4 دسته تقسیم می شوند. تومورهای گلیوم گرید 1 و گرید 2 را به نام گلیوم گرید پایین شناخته و تقریباً  دو سوم انواع تومور گلیوم در کودکان جزو این دسته هستند. تومورهای گلیوم گرید 3 و 4 بعنوان گلیوم گرید بالا شناخته می شوند.

همچنین بر اساس منشاء ایجاد تومورهای گلیوم در کودکان می توان طبقه بندی ترکیبی با گرید تومورها ارائه نمود. بر این اساس انواع اصلی و معروف تومورهای گرید بالای گلیوم در کودکان عبارتند از:

• آستروسیتومای آناپلاستیک (گرید 3)
• گلیوبلاستومای چندشکلی (گرید 4)
• گلیوم منتشر خط میانی، H3 K27M-جهش یافته (سابقاً با نام گلیوم منتشر درون زاد پل مغزی (DIPG) شناخته می شد)

همچنین، انواع معروف و شایع تومورهای گلیوم گرید پایین کودکان عبارتند از:

• آستروسیتومای پیلوسیتیک (گرید1)
• گلیوم مسیر بینایی
• گلیوم تکتال (کنار ساقه مغز)
• الیگودندرو گلیوما
• گانگلیو گلیوما

پلئومورفیک زانتوئا سیتوما

در اکثر مواقع، علت بروز تومور گلیوم در کودکان نامشخص است. برخی بیماری های و سندرم های جهش ژنتیک خطر ایجاد تومور گلیوم در کودکان را افزایش می دهند. به گفته دکتر محمد صمدیان سندرم لی-فراومنی، سندرم تورکت و نورو فیبروماتوز می توانند زمینه ساز ایجاد انواع تومور گلیوم  گردند. سندرم توبروز اسکلروز (تصلب تکمه ای) می تواند منجر به گلیوم گرید پایین ساب آستروسیتومای غول پیکر اپاندیمال شود.

طبق پژوهش های اخیر، ژنتیک نقش مهمی در رفتار تومورهای گلیوم در کودکان دارد. برخی از ژن هایی که در بروز و رشد تومورهای گلیوم در کودکان دخیلند شامل BRAF، FGFR، MYB/MYBL1، IGH 1/2، HIST1H3B، H3، و TP53 هستند.

گاهی اوقات نیز کودکانی که برای انواع دیگر سرطان مورد درمان قرار گرفته اند، دچار انواع تومورهای گلیوم مغزی به عنوان سرطان ثانوی می شوند.

هنگامی که تومور گلیوم در کودکان در مغز و نخاع آنها رشد می کند به تدریج با بزرگ شدن خود به بخش های سالم مغز و نخاع فشار آورده، منجر به توقف خون رسانی درست به آنها شده و همچنین جلوی فعالیت درست آنها را می گیرد. به همین دلیل علایم و عوارض تومور گلیوم  بستگی به اندازه، محل، و نوع آن دارد.

تومورهای گرید پایین علایم و عوارض کمتری داشته و شدت بروز آنها نیز خفیف تر است. در عوض، تومورهای گرید بالای گلیوم در کودکان علایم  عوارض شدیدتر و بیشتری دارند. علایم مشترک و رایج در اکثریت تومورهای گلیوم در کودکان به شرح زیرند:

• سردرد، بویژه سردردهای شدید که کودکان را صبح از خواب بیدار کرده و یا سردردهایی که بعد از استفراغ بهتر می شوند.
• حالت تهوع بدون استفراغ. در صورتی که کودک شما استفراغ های شدید و متناوبی دارد که علت آن انگل گوارشی نیست، حتماً لازم است به جراح مغز و اعصاب مراجعه نمایید.
• تغییر در بینایی، مثل دوبینی یا تاری دید
• تغییر در شنوایی
• تغییر در گفتار
• اگر تومور گلیوم در کودکان در مسیر بینایی باشد، احتمال از دست رفتن بینایی یا بیرون زدگی یکی از چشمان وجود دارد.
• کاهش توان ایستادن و کاهش تعادل حین راه رفتن
• دست و پا چلفتی شدن کودک و مشکلات حین گرفتن اشیاء یا نوشتن
• گیجی، خواب آلودگی یا اغتشاش شعور بیش از حد عادی
• تغییر رفتاری به شکل بی قراری، تحریک پذیری، و نرسیدن به اهداف منحنی رشد در سنین مشخص
• تشنج های متناوب
• در نوزادان، گاهی تومور گلیوم منجر به بزرگی بیش از حد طبیعی سر نوزاد می شود.

یکی از مشکلات تشخیص تومور گلیوم در کودکان این است که بسیاری از تومورهای در دوره کودکی مدت زمانی طولانی بدون تشخیص باقی می مانند. چون بسیاری از کودکان نمی توانند به درستی مشکلات مربوط به علایم و و عواض بیماری خود را بیان نمایند. در عین حال علایم و عوارض معمول همچون سردرد، غیر اختصاصی هستند.

با وجودی که 80 درصد تومورهای گلیوم در کودکان همراه با تشنج می باشند، اما درصد قابل توجهی از کودکان تا زمان رسیدن تومور به درجات (گرید) بالا هیچ نشانه ای ندارند.فرآیند تشخیصی برای تومور گلیوم کودکان شامل معاینات کامل بالینی و طبی عصبی، گرفتن شرح حال بیماری، و تصویر برداری هستند. تکنیک های تصویر برداری CT اسکن، MRI، fMRI و PET اسکن در زمره دقیق ترین و قطعی ترین روش های تشخیص تومور گلیوم  می باشند. CT اسکن با توجه به سریع بودن، برای تشخیص تومورهای گلیوم  که از نوع استخوانی و هموراژیک هستند، بسیار مناسب است. اما دقت در انواع روش های MRI بالای 90% است.

به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران، تصویر برداری منجر به تشخیص 100% نبوده و لازم است نمونه برداری و آزمایش بافت شناسی از تومورهای گلیوم کودکان به عمل آید.نکته مهم در تشخیص تومور گلیوم در کودکان جداسازی آن از سایر انواع تومورها است که تنها از عهده برترین جراحان مغز و اعصاب ایران بر می‌آید. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد جراحی مغز و اعصاب کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران در ساختمان پزشکان آریا تهران، تومور گلیوم کودکان را باید از کرانیو فارینژوما، ژرمینوما، هیستوسیت سلول لانگرهانس، تومورهای متاستازی، هامار توما، عفونت دستگاه اعصاب مرکزی (CNS)، و بیماری های تخریب میلین (غلاف عصبی) به دقت جدا کرد. چرا که اشتباه در تشخیص ممکن است خدای نکرده منجر به خسارت های جانی و مرگ کودک شما گردد.در کودکانی که دارای تومور گلیوم گرید بالا هستند ممکن است نیاز به کشیدن آب نخاع برای آزمایش تجزیه مایع مغزی نخاعی باشد. این کار برای بررسی دقیق تر از میزان گسترش تومور گلیوم در کودکان و وضعیت های متاستازی بوده و تنها جراحان مغز خبره می‌توانند آن را به درستی انجام دهند.

طبق گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب ایران، هر یک از تومورهای گلیوم در کودکان به شیوه‌ای کاملاً فردی و اختصاصی متناسب با وضعیت فرد بیمار مورد مداوا قرار می‌گیرد. عواملی همچون سن و وضعیت جسمانی کودک، نوع تومور گلیوم ، گرید تومور، اندازه و محل آن در تصمیم گیری برای درمان موثرند. برخی روش‌های درمانی متمرکز بر درمان تومور هستند و برخی دیگر متمرکز بر کاهش عوارض تومور و نیز اثرات جانبی درمان می‌باشند.

• جراحی

فرآیند جراحی بسته به محل تومور در هر فرد متفاوت است و در صورتی که فردی چندین تومور در نواحی مختلف داشته باشد، تلفیقی از روش‌های گوناگون را ممکن است شامل شود. دکتر محمد صمدیان به عنوان استاد جراحی مغز و اعصاب کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، به طور انتخابی با استفاده از شیوه های بسیار پیشرفته جراحی محدود و بسته، با استفاده از میکروسکوپ و نورو آندوسکوپ به جراحی و خارج ساختن انواع تومورهای گلیوم در مغز و نخاع کودکان می پردازند.

با توجه به ماهیت خاص تومورهای گلیوم در کودکان، به دلیل احتمال آسیب به بخش‌های حیاتی مغز، امکان تخلیه کامل تومور از سر در جراحی میسر نبوده و به همین دلیل پس از آن نیاز به شیمی درمانی و رادیوتراپی (بویژه برای تومورهای گرید بالا) است.

• رادیوتراپی

شامل دو روش رادیوتراپی فوتون (اشعه X) و رادیوتراپی پروتون (گاما نایف) است.

• شیمی درمانی

به شیوه خوراکی، و یا تزریق عضلانی، تزریق وریدی، تزریق به مایع مغزی نخاعی و یا کاشت ایمپلنت در مغز توسط داروهایی مثل وین کریستین، کربوپلاتین، تموزولامید، لوموستین، ورینوستات، و ایرینوتکان انجام می شود.

• ایمونوتراپی

استفاده از داروهای محرک سیستم ایمنی از خانواده آنتی بادی های مونوکلونال (بواکلیزوماب)